لیتیوم یک عنصر است. نام خود را از کلمه یونانی سنگ «لیتوس» می گیرد، زیرا تقریبا ردی از آن در همه سنگ ها وجود دارد. لیتیوم با سایر عناصر، داروها، آنزیم ها، هورمون ها، ویتامین ها و فاکتورهای رشد در بدن به روش های مختلفی کار می کند. مردم از آن برای مصارف پزشکی استفاده می کنند. لیتیوم برای بیماری های روانی از جمله اختلال دو قطبی، افسردگی و اسکیزوفرنی، برای اختلالات خوردن، از جمله بی اشتهایی و بولیمی و برای اختلالات خونی، از جمله کم خونی و تعداد کم گلبول های سفید (نوتروپنی) مورد استفاده قرار می گیرد.
موارد استفاده از لیتیوم (Lithium)
لیتیوم همچنین برای سردرد، الکلیسم، صرع، دیابت، بیماری کبد، اختلالات کلیوی، آرتروز، یک بیماری پوستی به نام سبوره و تیروئید پرکار استفاده می شود. سایر موارد استفاده از آن شامل درمان آسم، بیماری هانتینگتون، بیماری گریوز، تبخال سیمپلکس، اختلال حرکتی با نام دیسکینزی تاردیو، نشانگان توره، استفراغ دوره ای، بیماری منیر، احساس سوزن سوزن شدن یا حس «خزیدن» در پوست (خواب رفتگی)، و رفتار پرخاشگرایانه در افراد با اختلال نقض توجه و پیش فعالی بزرگسالان (ADHD) استفاده می شود.
لیتیوم چگونه عمل می کند؟
نحوه دقیق کار لیتیوم ناشناخته است، اما با افزایش فعالیت پیام رسان های شیمیایی در مغز ممکن است به اختلالات روانی کمک کند.
استفاده و اثر بخشی لیتیوم
برای مورد زیر موثر است
- اختلال دوقطبی (اختلال افسردگی-جنون)
احتمالا برای مورد زیر موثر است
- افسردگی شدید
شاید برای مورد زیر موثر باشد
- اسکیزوفرنی و اختلالات روانی مرتبط. لیتیوم معمولاً در ترکیب با داروهای ضد روان پریشی هنگام استفاده برای درمان این اختلالات مصرف می شود. با این حال، گاهی اوقات لیتیوم به تنهایی تجویز می شود.
- رفتار پرخاشگرایانه تکانشی همراه با اختلال نقض توجه و پیش فعالی بزرگسالان (ADHD).
شواهد ناکافی برای
- وابستگی به الکل
- اختلالات سلول خونی
- سایر بیماری ها
برای ارزیابی اثربخشی لیتیوم برای این موارد، شواهد بیشتری لازم است.
عوارض جانبی لیتیوم
به نظر می رسد لیتیوم برای بسیاری از افراد در هنگام توجه مناسب یک ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی بی خطر است. کربنات لیتیوم و لیتیوم سیترات توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) تأیید شده است. اما ایمنی لیتیوم اوروتات به اندازه کافی مشخص نیست. تا زمانی که اطلاعات بیشتری در دست باشد، از مصرف لیتیوم اوروتات خودداری کنید.
لیتیوم می تواند باعث حالت تهوع، اسهال، سرگیجه، ضعف عضلانی، خستگی، و احساس بی حوصلگی شود. این عوارض جانبی ناخواسته اغلب با استفاده مداوم بهبود می یابد. لرزش کم، تکرر ادرار و تشنگی ممکن است رخ دهد و ممکن است با استفاده مداوم ادامه یابد. افزایش وزن و تورم ناشی از مایع اضافی نیز می تواند رخ دهد. لیتیوم همچنین می تواند باعث اختلالات پوستی مانند آکنه، پسوریازیس و جوش پوستی شود. مقدار لیتیوم در بدن باید به دقت کنترل شود و با آزمایش خون بررسی شود.
اقدامات احتیاطی و هشدارهای ویژه درباره لیتیوم
- بارداری و شیردهی: لیتیوم می تواند یک کودک در حال رشد (جنین) را مسموم کند و می تواند خطر بیماری مادرزادی هنگام تولد، از جمله مشکلات قلبی را افزایش دهد. با این حال، هنگامی که مزایای تجویز لیتیوم برای مادر از خطراتی که جنین را تحت تاثیر قرار می دهد، بیشتر باشد، ممکن است تا زمانی که نظارت دقیق انجام شود، لیتیوم توسط یک پزشک ارائه شود. درمان با لیتیوم در خانم های شیرده خطرناک است. لیتیوم می تواند وارد شیر مادر شده و عوارض جانبی ناخواسته در نوزاد شیرخوار ایجاد کند.
- بیماری قلبی: لیتیوم ممکن است باعث ضربان قلب نامنظم شود. این ممکن است باعث بروز یک مشکل به ویژه برای افراد با بیماری قلبی شود.
- بیماری کلیه: لیتیوم توسط کلیه ها از بدن خارج می شود. در افراد مبتلا به بیماری کلیوی، مقدار لیتیوم تجویز شده ممکن است کاهش یابد.
- جراحی: لیتیوم ممکن است سطوح سروتونین، ماده شیمیایی را که بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر می گذارد، تغییر دهد. این نگرانی وجود دارد که لیتیوم ممکن است در روش های جراحی که اغلب با بیهوشی و سایر داروهای مؤثر بر سیستم عصبی مرکزی همراه هستند، تداخل ایجاد کند. حداقل دو هفته قبل از جراحی برنامه ریزی شده، مصرف لیتیوم باید با تأیید ارائه دهنده خدمات درمانی متوقف شود.
- بیماری تیروئید: لیتیوم ممکن است مشکل تیروئید را وخیم تر کند.
تداخلات دارویی لیتیوم
الف: تداخل عمده لیتیوم
این داروها را با هم ترکیب نکنید!
1. داروهای تسکین افسردگی (داروهای ضد افسردگی) با لیتیوم تداخل دارند
لیتیوم ماده شیمیایی مغز به نام سروتونین را افزایش می دهد. برخی از داروها برای افسردگی باعث افزایش سروتونین شیمیایی مغز نیز می شوند. مصرف لیتیوم به همراه این داروها برای افسردگی ممکن است باعث افزایش بیش از حد سروتونین شود و عوارض جانبی جدی از جمله مشکلات قلبی، لرز و اضطراب ایجاد کند. در صورت مصرف داروهای افسردگی، لیتیوم مصرف نکنید. برخی از این داروها برای افسردگی عبارتند از: فلوکستین (پروزاک)، پاروکستین (Paxil)، سرترالین (Zoloft)، آمی تریپتیلین (Elavil)، کلومیپرامین (آنافرانیل)، ایمی پرامین (Tofranil) و سایر داروها.
2. داروهای ضد افسردگی (MAOIs) با لیتیوم تداخل دارویی دارند
لیتیوم ماده شیمیایی موجود در مغز را افزایش می دهد. به این ماده شیمیایی سروتونین گفته می شود. برخی از داروهایی که برای افسردگی استفاده می شوند، باعث افزایش سروتونین نیز می شوند. مصرف لیتیوم با این داروهایی که برای افسردگی استفاده می شود، ممکن است باعث زیاد شدن سروتونین شود. این می تواند عوارض جانبی جدی از جمله مشکلات قلبی، لرز و اضطراب ایجاد کند. برخی از این داروهای مورد استفاده برای افسردگی عبارتند از: فنلزین (ناردیل)، ترانیل سیپرومین (پارانات) و سایر موارد.
ب: تداخل متوسط
مراقب تداخلات دارویی این ترکیبات باشید!
1. دکسترومتورفان (Robitussin DM و سایر داروها) با لیتیوم تداخل دارند
لیتیوم می تواند روی یک ماده شیمیایی مغز به نام سروتونین تأثیر بگذارد. دکسترومتورفان (Robitussin DM و سایر داروها) می توانند بر سرتونین تاثیر بگذارند. مصرف لیتیوم با دکسترومتورفان ((Robitussin DM, و سایر داروها) ممکن است باعث ایجاد سروتونین بیش از حد در مغز شود و عوارض جانبی جدی از جمله مشکل قلبی، لرزیدن، و اضطراب منجر شود. در صورت مصرف دکسترومتورفان، لیتیوم مصرف نکنید (Robitussin DM و سایر داروها).
2. داروهایی برای فشار خون بالا (مهارکننده آنزیم تبدیل‌کننده آنژیوتانسین) با لیتیوم تداخل دارند
برخی از داروها برای فشار خون بالا می توانند سطح لیتیوم را در بدن افزایش دهند. مصرف لیتیوم به همراه برخی داروها برای فشار خون بالا ممکن است باعث وجود بیش از حد لیتیوم در بدن شود. برخی از داروها برای فشار خون بالا شامل کاپتوپریل (کاپوتن)، آنالاپریل (وازوتک)، لیزینوپریل (پرینیویل، زستریل)، رامی پریل (آلتاسی) و سایر موارد هستند.
3. داروهایی برای فشار خون بالا (مسدود کننده های کانال کلسیم) با لیتیوم تداخل دارند
از لیتیوم معمولاً برای رفع عدم تعادل شیمیایی در مغز استفاده می شود. برخی از داروها برای فشار خون بالا می توانند عوارض لیتیوم را افزایش داده و میزان لیتیوم را در بدن کاهش دهند. برخی از داروهای فشار خون بالا شامل: نیفدیپین (آدالات، Procardia)، وراپامیل (کالان، ایزوپتین، ورلان)، دیلتیازم (دیلتیازم)، ایزرادیپین (دیناسیرک، فلودیپین، پلندیل)، آملودیپین (نورواسک) و غیره است.
4. داروهای مورد استفاده برای جلوگیری از تشنج (ضد تشنج) با لیتیوم تداخل دارند
داروهایی که برای جلوگیری از تشنج استفاده می شوند، روی مواد شیمیایی مغز تأثیر می گذارند. از لیتیوم معمولاً برای رفع عدم تعادل شیمیایی در مغز استفاده می شود. مصرف لیتیوم به همراه برخی داروهای مورد استفاده برای تشنج ممکن است عوارض جانبی لیتیوم را افزایش دهد. برخی از داروهای مورد استفاده برای جلوگیری از تشنج شامل فنوباربیتال، پریمیدون (میسولین)، اسید والپرونیک (دپاکین)، گاباپنتین (نورونتین)، کاربامازپین (تگرتول)، فنی توئین (دیلانتین) و سایر موارد هستند.
5. مپریدین (دمورال) با لیتیوم تداخلمل دارویی دارد
لیتیوم ماده شیمیایی موجود در مغز به نام سروتونین را افزایش می دهد. مپریدین (دمورال) همچنین می تواند باعث افزایش سروتونین در مغز شود. مصرف لیتیوم به همراه مپریدین (دمورال) ممکن است باعث ایجاد سروتونین بیش از حد در مغز و عوارض جانبی جدی از جمله مشکلات قلبی، لرز و اضطراب شود.
6. متیل دوپا (آلدومت) با لیتیوم تداخل دارویی دارد
مصرف متیل دوپا ممکن است اثرات و عوارض جانبی لیتیوم را افزایش دهد. اگر متیل دوپا مصرف می کنید، لیتیوم را نخورید؛ مگر اینکه توسط پزشک شما تجویز شود.
7. متیل گزانتین ها با لیتیوم تداخل دارویی دارند
مصرف متیل گزانتین ها می تواند سریعا باعث دفع لیتیوم از بدن شود. این می تواند عملکرد لیتیوم را کاهش دهد. متیل گزانتین ها شامل آمینوفیلین، کافئین، تئوفیلین هستند.
8. شل کننده های عضلانی با لیتیوم تداخل دارویی دارند
لیتیوم ممکن است مدت زمان عملکردی داروهای شل کننده عضلانی را افزایش دهد. مصرف لیتیوم به همراه شل کننده های عضلانی ممکن است اثرات و عوارض جانبی شل کننده های عضلات را افزایش دهد. برخی از شل کننده های عضلانی عبارتند از: کاریسوپرودول (سوما)، پیپکورونیوم بروماید (Arduan)، اورفنادرین (بانفلکس، دیسپال)، سیکلوبنزاپرین، گالامین (Flaxedil)، آتراکوریوم (Tracrium)، پانکورونیوم (Pavulon)، سوکسینیل کولین (Anectine) و سایر داروها.
9. داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID) با لیتیوم تداخل دارویی دارند
NSAID ها داروهای ضد التهابی هستند که برای کاهش درد و تورم مورد استفاده قرار می گیرند. NSAID ها ممکن است سطح لیتیوم در بدن را افزایش دهند. مصرف لیتیوم به همراه NSAID ها ممکن است خطر عوارض جانبی لیتیوم را افزایش دهد. از مصرف همزمان مکمل های لیتیوم و NSAID به طور همزمان خودداری کنید. برخی از NSAID ها شامل ایبوپروفن (ادویل، موترین، نورفن، و سایر داروها)، ایندومتاسین (Indocin)، ناپروکسن (Aleve، آناپروکس، ناپلان، ناپروسین)، پیروکسیکام (فلدن)، آسپرین و سایر داروها.
10. فنوتیازین با لیتیوم تداخل دارویی دارد
مصرف فنوتیازین به همراه لیتیوم می تواند اثربخشی لیتیوم را کاهش دهد. لیتیوم نیز ممکن است اثر بخشی فنوتیازین را کاهش دهد. برخی از فنوتیازین از جمله: کلرپرومازین (تورازین)، فلوفنازین (پرولیکسین)، تری فلوپرازین (Stelazine)، تیوریدازین (ملاریل) و سایر موارد هستند.
11. ترامادول (اولترام) با لیتیوم تداخل دارد
ترامادول (اولترام) می تواند روی یک ماده شیمیایی در مغز بنام سروتونین تأثیر بگذارد. لیتیوم همچنین می تواند روی سروتونین تأثیر بگذارد. مصرف لیتیوم به همراه ترامادول (اولترام) ممکن است باعث ایجاد سروتونین بیش از حد در مغز شود و باعث سردرگمی، لرز، عضلات سفت و سایر عوارض جانبی شود.
12. قرص های ادرار آور (دیورتیک های حلقه ای) با لیتیوم تداخل دارویی دارند
برخی از «قرص های آب» می توانند میزان سدیمی که از طریق ادرار از بدن دفع می شود را افزایش دهند. کاهش سدیم در بدن می تواند سطح لیتیوم را در بدن افزایش داده و اثرات و عوارض جانبی لیتیوم را افزایش دهد.
13. قرص های آب (دیورتیک های تیازیدی) با لیتیوم تداخل دارند
مصرف لیتیوم با «قرص آب» می تواند مقدار لیتیوم در بدن را افزایش دهد. این می تواند عوارض جانبی جدی ایجاد کند. اگر قبل از مصرف «قرص های آب»، لیتیوم مصرف می کردید، با پزشک خود در این زمینه صحبت کنید. برخی از انواع قرص های آب شامل: کلروتیازید (دی اوریل)، هیدروکلروتیازید (HydroDIURIL، اسیدریکس)، اینداپامید (لوزول)، متولازون (زاروکسولین)، و کلرتالیدون (هیگروتون).
ج: تداخل دارویی جزئی لیتیوم
مراقب ترکیب شدن این داروها باشید!
1. پنتازوسین (تالوین) با لیتیوم تداخل دارویی دارد
لیتیوم ماده شیمیایی مغز به نام سروتونین را افزایش می دهد. پنتازوسین (تالوین) نیز سروتونین را افزایش می دهد. مصرف لیتیوم به همراه پنتازوسین (تالوین) ممکن است باعث ایجاد سروتونین بیش از حد در بدن شود. مصرف لیتیوم به همراه پنتازوسین (تالوین) ممکن است عوارض جانبی جدی از جمله مشکلات قلبی، لرز و اضطراب ایجاد کند. در صورت مصرف پنتازوسین (تالوین)، مکمل های لیتیوم مصرف نکنید.
دوز مصرفی لیتیوم
در مورد مصرف در دوزهای زیر تحقیقات علمی صورت گرفته است:
الف: مصرف به فرم خوراکی
- برای حالت های حاد جنون: 1.8 گرم یا 20 تا 30 میلی گرم بر کیلوگرم کربنات لیتیوم در روز که به دو تا سه دوز تقسیم می شود. برخی از پزشکان درمان را با دوزهای 600 تا 900 میلی گرم در روز شروع کرده و به تدریج دوز مصرفی را افزایش می دهند.
- برای اختلالات دو قطبی و سایر مشکلات روان پزشکی: دوز معمول برای بزرگسالان 900 میلی گرم تا 1.2 گرم در روز که به 2 تا 4 دوز تقسیم می شود. 24 تا 32 میلی اکی والان از محلول لیتیوم سیترات که روزانه در 2 تا 4 دوز تقسیم می شود، نیز مورد استفاده قرار گرفته است. دوزها معمولاً نباید بیش از 2.4 گرم لیتیوم کربنات یا 65 میلی لیتر لیتیوم سیترات در روز باشند.
برای کودکان
- برای اختلال دوقطبی: 15 تا 60 میلی گرم بر حسب کیلوگرم (0.4 تا 1.6 میلی اکی والان بر کیلوگرم) در روز که در دوزهایی تقسیم شده مورد استفاده قرار می گیرد.
لیتیوم ممکن است در یک دوز به طور روزانه مصرف شود، اما معمولا دوزها در طول روز تقسیم می شوند تا عوارض جانبی آن کاهش یابد. قطع درمان با لیتیوم به طور ناگهانی، احتمال بازگشت علائم دوقطبی را افزایش می دهد. دوز لیتیوم حداقل باید به مدت 14 روز به تدریج افزایش یابد. هیچ مصرف روزانه توصیه شده ماده در رژیم غذایی (RDA) برای لیتیوم وجود ندارد. RDA موقتی به میزان 1 میلی گرم در روز برای یک بزرگسال 70 کیلوگرمی پیشنهاد شده است.
منبع: webmd