اسکیزوفرنی (شیزوفرنی) یا روان گسیختگی یا یک اختلال روانی مزمن است. کسانی که این اختلالات را دارند در درک واقعیت به مشکل میخورند که اغلب گرفتار توهم یا هذیان میشوند. در این مطلب سلام دنیا، به علائم اسکیزوفرونی چیست؛ علت بیماری شیزوفرنی و درمان اسکیزوفرنی با روش های تشخیص و انواع اسکیزوفرنی پرداختیم، با ما همراه باشید.
اسکیزوفرنی چیست
روان گسیختگی یا اسکیزوفرنی (شیزوفرنی) یک اختلال روانی مزمن است. کسانی که این اختلالات را دارند در درک واقعیت به مشکل میخورند که اغلب گرفتار توهم یا هذیان میشوند. اگرچه رسیدن به برآوردهای دقیق کار سختی است، برآورد شده که تقریبا 1% از جمعیت دچار این عارضه هستند. تصورات غلط درباره این اختلال شایع است. برای مثال، بعضی ها فکر میکنند این امر منجر به «اختلال شخصیت چندگانه» میشود. درواقع اسکیزوفرنی و شخصیت چندگانه -که معمولا به عنوان اختلال تجزیه هویت شناخته میشود- دو اختلال کاملا متفاوت هستند.
حتما بخوانید: اختلال وسواس فکری عملی (OCD) چیست
اسکیزوفرنی (به انگلیسی: Schizophrenia) ممکن است در هر زن و مردی با هر سن و سالی رخ دهد. معمولا این علائم در مردان در اواخر نوجوانی یا اوایل دهه 20 سالگیشان به اوج میرسد. این علائم در زنان در اواخر دهه 20 سالگی و اوایل دهه 30 سالگی شان به چشم میخورد. در اینجا آنچه باید بدانید آمده است.
علائم اسکیزوفرنی
علائم اسکیزوفرنی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
1. علائم اولیه اسکیزوفرنی
علائم این اختلال معمولا در دوران نوجوانی و اوایل دهه 20 سالگی خود را نشان میدهد. در این سنین، نشانه های اولیه ممکن است به دلیل رفتارهای عادی بلوغ نادیده گرفته شود.
علائم اولیه عبارتند از:
- انزوا از دوستان و خانواده
- تغییر دادن دوستان یا گروه های اجتماعی
- تغییر در تمرکز و دقت کردن
- مشکلات خواب
- کج خلقی و آشفتگی
- سخت شدن انجام کارهای مدرسه یا ضعف درانجام کارهای علمی
2. علائم مثبت اسکیزوفرنی
علائم «مثبت» اسکیزوفرنی رفتارهایی هستند که در افراد سالم غیرعادی نیستند. این رفتارها عبارتند از:
الف. هذیان
هذیان تجربیاتی است که درواقعیت اتفاق می افتند اما ساخته ی ذهنتان هستند. انها شامل دیدن چیزها، شنیدن صداها یا حس کردن بوهایی است که دیگران نمیتوانند ان هارا تجربه کنند.
ب. توهمات
توهم زمانی رخ میدهد که برخلاف شواهد یا حقایق به چیزی مخالف باور دارید.
پ. اختلالات فکری
این اختلالات به روش های غیرمعمول فکر کردن یا پردازش اطلاعات بر می گردد.
ت. اختلالات حرکتی
شامل حرکت های مضطرب بدن یا حالت های عجیب بدن است.
3. علائم منفی اسکیزوفرنی
علائم منفی اسکیزوفرنی احساسات ، رفتارها و توانایی های عادی فرد را متوقف میکند. این علائم عبارتند از:
الف. تفکر یا حرف زدن بی نظم و قاعده که شخص در هنگام صحبت کردن موضوع را سریعا تغییر میدهد یا جملات و کلمات از خود ساخته میگوید.
ب. فقدان انگیزه
پ. پاسخ های احساسی عجیب در موقعیت ها
ت. فقدان احساس یا بیان
ث. نداشتن لذت یا خوشی برای زندگی
ج. انزوا از جامعه
چ. ناتوانی در تجربه لذت
ح. مشکل بودن با برنامه پیش رفتن
خ. مشکل بودن انجام فعالیت های معمولی روزانه
حتما بخوانید: اختلال شخصیت اجتنابی یا دوری گزینی
4. علائم شناختی اسکیزوفرنی
علائم شناختی اسکیزوفرنی گاهی اوقات نامحسوس هستند و شناسایی شان مشکل است. به هرحال این اختلال میتواند بر حافظه و تفکر تاثیر بگذارد.
این علائم عبارتند از:
الف. تفکر بی نظم مثل مشکل تمرکز یا توجه کردن
ب. «عملکرد اجرایی» یا درک اطلاعات ضعیف و استفاده از آن برای تصمیم گیری
پ. مشکلات یادگیری اطلاعات و استفاده از آنها
ت. فقدان بینش یا ناآگاه بودن از علائم آنها
شناسایی علائم اسکیزوفرنی میتواند کار سختی باشد.
تمام نشانه های ممکن این اختلال را بدانید تا تشخیص آن راحت تر بشود.
علت اسکیزوفرنی
علت دقیق اسکیزوفرنی ناشناخته است. محققان پزشکی معتقدند که چندین عامل میتواند در این امر دخیل باشد که عبارتند از:
- عوامل بیولوژیکی یا زیستی
- عوامل ژنتیکی
- عوامل محیطی
مطالعات اخیر احتمال میدهد که تست های تصویری انجام شده روی افراد مبتلا به اسکیزوفرنی وضعی غیر عادی در ساختار مهم مغز را نشان میدهد. تحقیقات در این زمینه در حال انجام است. غیرعادی بودن شیمیایی درون مغز به احتمال زیاد دلیل بیشتر علائم اسکیزوفرنی است.
محققان همچنین بر این باورند که سطوح پایین مواد شیمیایی مغز که بر احساسات و رفتار تاثیر میگذارند ممکن است در این اختلال روانی دخالت داشته باشد. ژنتیک هم شاید نقشی داشته باشد. افرادی که سابقه خانوادگی در اسکیزوفرنی دارند در خطر بیشتری برای ابتلا به این اختلال هستند.
عوامل خطرساز دیگر برای اسکیزوفرنی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- قرار گرفتن در معرض سموم یا ویروس قبل از تولد یا در دوران نوزادی
- داشتن التهاب یا بیماری خودایمنی
- مصرف داروهای تغذیه کننده ذهن
- سطوح استرس بالا
حتما بخوانید: 12 بیماری خودایمنی، علائم و درمان آن
انواع اسکیزوفرنی
اسکیزوفرنی زمانی به پنج زیرشاخه تقسیم شد. در سال 2013 زیرشاخه ها حذف شدند. امروزه اسکیزوفرنی یک تشخیص است. اسم هر نوع به پزشکان و ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی در طرح مراحل درمانی کمک میکند. اگرچه دیگر این اسامی در تشخیص های بالینی استفاده نمیشود. این نوع ها عبارتند از:
1. اسکیزوفرنی پارانوید
پزشکان در سال 2013 تشخیص دادند که پارانوئید از علائم مثبت این اختلال است و نوع مجزایی نیست.
2. اسکیزوفرنی آشفته (هبفرنیک) یا سازمان نیافته
این نوع اختلال در افرادی شناسایی شد که خطای حس یا توهم را تجربه نکرده بودند اما حرف زدن یا رفتار سازمان نیافته داشتند.
3.اسکیزوفرنی نوع نامشخص
پزشکان این نوع اختلال را در افرادی تشخیص دادند که بیش از یک نوع از علائم عمده را داشتند.
4. اسکیزوفرنی نوع باقی مانده
اگر شخصی تشخیص داده شود که دچار اسکیزوفرنی است اما پس از آن هیچگونه علائمی را مشاهده نکند، احتمالا در این دسته قرار می گیرد.
5. اسکیزوفرنی کاتاتونیک یا جنون جوانی
همانطور که از اسمش پیداست، این نوع اختلال در افرادی تشخیص داده شد که نشانه هایی از کم صحبتی و سکوت دارند یا دچار گیجی (هوشیاری نسبی) هستند.
اگرچه این انواع دیگر در تشخیص اسکیزوفرنی بکار نمیروند، میتوانید اطلاعات بیشتری درباره هر کدام از آنها و علائمی که آنها را دسته بندی کرده است به دست آورید.
تست های تشخیص اسکیزوفرنی
برای تشخیص اسکیزوفرنی یک تست تنها وجود ندارد. یک امتحان روانپزشکی کامل میتواند در تشخیص مشکلتان به پزشکتان کمک کند. لازم میشود که به روانپزشک یا متخصص سلامت روان مراجعه کنید. در ملاقاتتان منتظر پاسخ دادن به سوالاتی درباره موارد زیر باشید:
- درباره تاریخچه پزشکی تان
- سلامت روان تان
- تاریخچه پزشکی خانواده تان
- ممکن است پزشکتان از موارد زیر نیز استفاده کند:
- امتحان فیزیکی
- عملکرد خون
تست های تصویری شامل تصویرسازی تشخیص مغناطیسی (ام ار ای) یا توموگرافی کامپیوتری(سی تی اسکن) است. گاهی اوقات ممکن است علل دیگری برای علائم تان وجود داشته باشد حتی اگر مشابه با علائم اسکیزوفرنی باشد. این علل عبارتند از:
- مصرف مواد
- داروهای مخصوص
- بیماری های روانی دیگر
اگر در طی یک ماه حداقل دو مورد از علائم را داشتید، پزشکتان ممکن است اسکیزوفرنی را در شما تشخیص دهد. این علائم عبارتند از:
- هذیان گویی
- توهمات
- گفتگوی سازمان نیافته(نامنظم)
درمان اسکیزوفرنی
هیچ درمانی برای اسکیزوفرنی وجودندارد. اگر این اختلال در شما تشخیص داده شده، به درمان دراز مدت نیاز دارید. درمان های میتوانند شدت علائم را کنترل یا کاهش دهند. مهم است که شیوه درمان را از روانپزشک یا متخصص سلامت روانی که در درمان افرادی با این اختلال تجربه دارند، دریافت کنید. همچنین ممکن است با مدد کاری اجتماعی یا یک مدیر بحران کمک بگیرید.
درمان های ممکن عبارتند از:
1. مصرف دارو
داروهای ضدروان پریشی معمول ترین نوع درمان برای اسکیزوفرنی است. مصرف دارو به متوقف کردن مواردی همچون هذیان گویی و توهم زدگی کمک می کند.
2. علائم جنون
اگر دچار جنون شدید، ممکن است بستری شوید و تحت نظارت پزشکی مورد درمان شوید.
3. مداخله روانی اجتماعی
یکی دیگر از راه های درمان اسکیزوفرنی، مداخلات روانی اجتماعی است. که شامل فرد درمانی میشود تا به شما کمک کند بر استرس و بیماری تان غلبه کنید.
آموزش های اجتماعی میتواند مهارت های اجتماعی و ارتباطی شما را تقویت کند.
4. آموزش های حرفه ای
اموزش های حرفه ای میتواند مهارت هایی که نیاز دارید تا به سر کار برگردید را به شما ارائه دهد. این کار باعث میشود تا راحت تر بتوانید در شغلی معین بمانید.
درمان های جایگزین برای اسکیزوفرنی
مصرف دارو برای درمان اسکیزوفرنی امری مهم است. هرچند برخی از اشخاص مبتلا به این اختلال شاید به داروهای مکمل فکرکنند. اگر میخواهید از این روش های درمان جایگزین استفاده کنید، با پزشکتان همکاری کنید تا از سالم بودن درمان مطمئن شوید.
انواع درمان های جایگزین برای اسکیزوفرنی عبارتند از:
- درمان ویتامین
- مکمل های روغن ماهی
- مکمل های گلیسین
- مدیریت رژیم غذایی
- اسکیزوفرنی پارانوید
اسکیزوفرنی پارانوید شایع ترین نوع تشخیص داده شده از این اختلال است. سپس مرکز روانپزشکی امریکا در سال 2013 تصمیم گرفت که زیرمجموعه های اسکیزوفرنی شرایطی جداگانه نبوده اند.
یک پزشک یا متخصص سلامت دیگر امروزه فردی را با این شرایط تشخیص نمیدهد. درعوض تشخیص همان اسکیزوفرنی است. پارانوئی یک نشانه عمده است. دانستن این میتواند به پزشک در برنامه ریزی درمانی کمک کند.
اسکیزوفرنی کاتاتونیک
اسکیزوفرنی کاتاتونیک نوعی از اسکیزوفرنی است که قبلا از آن استفاده میشده. اگرچه دیگر از آن بعنوان تشخیص استفاده نمیشود. به جای آن یک نوع تشخیص داده شده است.
علائم اسکیزوفرنی کاتاتونیک
- بی حرکتی
- عدم پاسخگویی
- انعطاف پذیری مومی
- بهت زدگی
- سکوت
- امتناع از مطابقت با دستورات
به دلیل اینکه این نوع دیگر مورد استفاده نیست، دانستن اسکیزوفرنی کمک میکند تا ان را تشخیص داده و سریعتر به دنبال درمان باشید.
اسکیزوفرنی کودکی
یک نوع تشخیص اسکیزوفرنی است که در افراد در دوران نوجوانی و اوایل دهه 20 سالگی شان دیده میشود. این امر میتواند در سنین کمتر هم رخ دهد که البته شایع نیست. زمانیکه علائم قبل از 13 سالگی رخ دهد، به آن اغلب شروع زود یا اسکیزوفرنی کودکی میگویند. تشخیص دادن این شرایط کار سختی است. تغییرات رفتاری در کودکان و نوجوانان در حال رشد غیرطبیعی نیست. بعلاوه برخی از علائم معمول تر این اختلال سلامت روانی در شرایط دیگر نیز دیده میشوند. که شامل :
- افسردگی
- اختلال دوقطبی
- و اختلال توجه است.
علائم اسکیزوفرنی کودکی
- ترس یا اضطراب های غیرطبیعی (پارانوئی)
حتما بخوانید: علائم پارانویا چیست و چگونه درمان میشود
- مشکلات خواب
- دگرگونی احساساتی
- شنیدن صداها یا دیدن چیزها (هذیان)
- توجه کم به سلامت خود
- تغییرات ناگهانی در رفتار
- زوال در عملکرد تحصیلی
این امری مهم است که رفتارهایی را که ممکن است در رشد کودک یا نوجوانان رخ میدهد را با علائم این بیماری خطرناک روانی از هم متمایز کنیم. درباره نشانه های ممکن اسکیزوفرنی کودکی بیشتر مطالعه کنید.
اسکیزوفرنی در مقابل جنون
اسکیزوفرنی و جنون ممکن با یکدیگر اشتباه گرفته شوند اما آنها یکی نیستند. یکی بیماری سلامت روانی است و دیگری یک عامل است. جنون جداشدن از واقعیت است. در طی دوران جنون ممکن است صداهایی را بشنوید یا چیزهایی را ببینید که در واقعیت وجود ندارند یا چیزهایی که درست نیستند را باور کنید.
جنون جزء یا عاملی از چندین اختلال سلامت روان است، از جمله اسکیزوفرنی. جنون همچنین ممکن است در افرادی که هیچ علائمی از مشکلات سلامت روان ندارند دیده شود.
هرچند جنون ممکن است در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی رخ دهد، اما هرکسی که این اختلال را دارد جنون را تجربه نخواهد کرد. اگر شما یا یکی از آشنایانتان علائمی از جنون را تجربه میکنید، سریعا به دنبال درمان بروید.
اسکیزوفرنی در مقابل دوقطبی
اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی هر دو بیماری های مزمن سلامت روان هستند. ممکن است در برخی ویژگی ها مشترک باشند اما تفاوت های روشنی دارند. اختلال دوقطبی باعث تغییر جهت سختی در حالت فرد میشود. این تغییرات بین حالت های روان شیدایی و افسردگی تغییر میکند. این ممکن است که شخصی که مبتلا به اختلال دوقطبی است، هذیان گویی یا توهمات را در مرحله شیدایی تجربه کند. تجربه کردن جنون در طی این تغییر حالت ها باعث سخت تر شدن انجام وظایف روزانه میشود.
به همین ترتیب، افراد مبتلا به اسکیزوفرنی شاید هذیان گویی و توهمات را تجربه کنند اما همچنین ممکن است تفکر و گفتگوی سازمان نیافته را نیز تجربه کنند. برعکس کسی که اختلال دوقطبی در زمینه شیدایی دارد، علائم جنون ربطی به روان شیدایی ندارند. هیچ تستی نمیتواند مشخص کند که کدام وضعیت شامل حال شما میشود. در عوض امکان دارد پزشکتان ارزیابی روانشناسی جامعی را ارائه دهد و تست هایی را در نظر بگیرد تا در رسیدن به علل آن کمک کند. این تست ها میتوانند شامل تست خون، تست های تصویری و تست های غربالگری دارویی باشد.
با آن نتایج بدست آمده، شاید پزشکتان شروع کند به ضبط رفتارها و علائم تا بر اساس تجربیاتتان به تشخیصی برسد.
حتما بخوانید: اختلال دوقطبی چیست؟
پیش بینی اسکیزوفرنی
پیش بینی اشخاص دارای اسکیزوفرنی متفاوت است. این امر به طور عمده بر سلامت کلی شخص، سن، علائم و برنامه درمانی آن بستگی دارد. مطالعاتی در سال 2014 نشان داد که حتی با روش های درمانی، تنها 20 درصد از اشخاص دارای این اختلال به نتایج مطلوبی رسیده اند. بقیه افراد ممکن است این علائم را تا اخر عمرشان تجربه کنند.
نتیجه این درصد تقریبا به این حقیقت برمیگردد که بیش از نیمی از مردمی که این اختلال را دارند، درمان کافی دریافت نکرده اند. تقریبا 5 درصد از افراد دارای این اختلال بر اثر خودکشی جان خود را از دست میدهند.
پیشگیری از خودکشی
اگر فکر میکنید شخصی در معرض خطر آسیب زدن به خود یا به دیگران است، اقدامات زیر را انجام دهید:
- با 110 یا اورژانس تماس بگیرید.
- تا زمان رسیدن کمک در کنار فرد بمانید.
- هر وسیله ی آسیب رسانی همچون اسلحه، چاقو و دارو را از صحنه دور کنید.
- به حرف هایش گوش دهید اما از قضاوت کردن، بحث ، برخورد یا داد زدن بپرهیزید.
- اگر شما یا یکی از آشنایانتان به خودکشی فکر میکنید، از تماس های تلفنی با مراکز پیشگیری از خودکشی یا بحران کمک بگیرید. با مرکز پیشگیری از خودکشی تماس بگیرید. برنامه های درمانی که شامل خانواده ها میشود به موفقیت رسیده است. آنها نیاز به بستری شدن را کاهش میدهند و عملکرد اجتماعی را تقویت میکنند.
- به همین دلیل بسیار مهم است که با متخصص سلامت روانی کاربلد یا پزشکی کارکنید تا برنامه درمانی را پیدا کنید که انجام آن راحت باشد و بیشترین کمک را به شما بکند.
عوارض اسکیزوفرنی
اسکیزوفرنی یک بیماری روانی جدی است که نباید نادیده گرفته شود یا درمان نشود. این بیماری خطر عوارضی جدی را افزایش میدهد. عوارضی همچون:
- آسیب به خود یا خودکشی
- اضطراب
- فوبیا یا ترس های عمیق
- افسردگی
- مصرف مواد یا الکل
- مشکلات خانوادگی
حتما بخوانید: فوبیا چیست و انواع مختلف فوبیاها
اسکیزوفرنی همچنین کارکردن و مدرسه رفتن را سخت میکند. اگر نمیتوانید کار کنید یا نمیتوانید از نظر مالی خودتان را حمایت کنید، خطر بزرگتری همچون به فقر دچار شدن یا بیخانمان شدن وجود دارد.
پیشگیری از اسکیزوفرنی
هیچ راهی برای پیشگیری از اسکیزوفرنی وجود ندارد. همواره برای محققان در سال های اخیر تشخیص افرادی که در خطر هستند و چگونگی پیشگیری از مبتلا شدن این افراد به اختلال امری مهم بوده است.
- لذت بردن از زندگی سالم و بدون هیچ علائمی ممکن است.
- علائم اسکیزوفرنی میتوانند برای مدتی از بین بروند و دوباره برگردند. انجام دادن توصیه های پزشکتان میتواند باعث بهبود در پیش بینی تان شود.
طبق دانشگاه رویال روانپزشکان، از هر 5 نفر، 3 نفر که دچار اسکیزوفرنی هستند با درمان بهتر خواهند شد. برای بهبود یافتن این مهم است که :
- درباره وضعیت خود بدانید
- عوامل خطر ساز را درک کنید
- برنامه درمانی پزشکتان را دنبال کنید.
سخن آخر
در بیماری اسکیزوفرنی هیچ مرزی بین واقعیت و توهم وجود ندارد. درمان بیماری اسکیزوفرنی به سختی صورت می گیرد زیرا که فرد مبتلا خود از بیمار بودنش اطلاعی ندارد.