مولتیپل میلوما (به انگلیسی: Multiple myeloma) نوعی سرطان خون مربوط به لنفوم و لوسمی است. اگرچه این بیماری معمولا غیر قابل درمان است، اما درمان هایی وجود دارند که سرعت پخش شدن این بیماری را کند می کنند.
مولتیپل میلوما چیست؟
در بیماری مولتیپل میلوما، نوعی از گلبول های سفید خون که سلول های پلاسما نامیده می شوند، به طور غیر معمول تکثیر می شوند. به طور معمول آنها آنتی بادی هایی می سازند تا با عفونت مبارزه کنند. اما در بیماری مولتیپل میلوما، آنها بیش از حد پروتئین (با نام ایمونوگلوبولین) در استخوان و خون آزاد می کنند. آنها در سرتاسر بدن پخش شده و باعث آسیب دیدگی اندام های بدن می شوند. سلول های پلاسما همچنین سلول های طبیعی خون را در استخوان ها جمع می کنند. آنها مواد شیمیایی را آزاد می کنند که شروع به حل کردن سلول های دیگر در استخوان می کند. نواحی استخوانی ضعیف ایجاد شده را ضایعات لیتیک می نامند. همانطور که بیماری مولتیپل میلوما وخیم تر می شود، این سلول های پلاسما شروع به بیرون آمدن از مغز استخوان می کنند و در سرتاسر بدن پخش می شوند. این امر باعث می شود که اندام های دیگر، بیشتر آسیب ببینند.
علل مولتیپل میلوما
هیچ کس نمی داند علت ابتلا به مولتیپل میلوما چیست. اما اگر شرایط زیر را داشته باشید، با احتمال بیشتری به این بیماری دچار می شوید:
- بیش از 65 سال سن داشته باشید
- از نژاد آفریقایی-آمریکایی باشید
- یکی از اعضاء خانواده به این بیماری مبتلا باشد
- اضافه وزن داشته یا چاق هستید
اگر به یک بیمار دیگر سلول های پلاسما دچار باشید، با احتمال بیشتری به بیماری مولتیپل میلوما دچار می شوید:
- بیماری گاموپاتی مونوکلونال با اهمیت نامشخص (MGUS)
- پلاسماسیتوم انفرادی
علائم مولتیپل میلوما
در ابتدا، بیماری مولتیپل میلوما ممکن است هیچ گونه علائمی نداشته باشد. اما با گذشت زمان، ممکن است علائم زیر را داشته باشید:
تشخیص بیماری مولتیپل میلوما
اگر نتایج آزمایش خون شما هر یک از علائم زیر را نشان دهد، پزشک ممکن است شما را برای بیماری مولتیپل میلوما آزمایش کند:
- کلسیم بیش از حد در خون (پزشک ممکن است آن را هیپرکلسمی بنامد)
- کم خونی (تعداد بسیار کم گلبول های قرمز خون)
- مشکلات کلیوی
- سطح بالای پروتئین در خون که همراه باسطح آلبومین کم باشد (پزشک ممکن است بگوید که شما به «شکاف گلوبولین» مبتلا هستید)
اگر پزشک تصور می کند که شما به بیماری مولتیپل میلوما مبتلا هستید، ممکن است درخواست آزمایش خون بدهد:
آزمایش CBC، به مفهوم شمارش کامل خون است. این آزمایش، سلول های مختلف در خون را اندازه گیری می کند. نیتروژن اوره خون که همچنین با نام BUN و کراتینین شناخته می شود. این آزمایش ها بررسی می کنند که کلیه ها چگونه عمل می کند. سایر آزمایشات تخصصی خون و ادرار بررسی می کنند که بدن چه مقدار و چه نوع پروتئین های غیر طبیعی تولید می کند. پس از اینکه نتایج آزمایش مشخص شد، پزشک ممکن است بخواهد بیوپسی مغز استخوان انجام دهد. او یک سوزن در داخل استخوان قرار می دهد که معمولا در قسمت باسن است تا نمونه ای از مغز استخوان گرفته و تعداد سلول های پلاسما را ارزیابی کند.
پزشک همچنین ممکن است بخواهد تصویر برداری اشعه ایکس انجام دهد. این تصویر برداری ها می توانند نقاطی از استخوان را که به واسطه بیماری مولتیپل میلوما ضعیف شده، نشان دهند. گاهی اوقات ممکن است به سی تی اسکن، MRI یا اسکن PET نیاز باشد. موارد مولتیپل میلوما معمولا در دسته های ریسک بالا، ریسک متوسط یا استاندارد رده بندی می شوند.
درمان مولتیپل میلوما
اگر شما علائمی ندارید، پزشک ممکن است ترجیح دهد تا شما را دائما کنترل کند تا اینکه شروع به درمان این بیماری کند. در صورت بروز علائم، پزشک به کمک شما راه حل های درمانی ارائه می دهد. هدف این برنامه، بهبود علائم و تغذیه برای بهبود کیفیت زندگی شما است. افرادی که پر خطر محسوب می شوند، ممکن است تمایل داشته باشند یک معاینه بالینی را برای درمان موجود یا یک روش درمانی جدید انجام دهند. تحقیقات در حال انجام است که شامل کارآزمایی های بالینی برای یافتن داروها و ترکیبات موثرتر می شود.
1. داروها
اینکه پزشک چه دارویی را برای شما در نظر می گیرد، بستگی به سن و شدت تهاجمی بودن سرطان دارد.
الف. شیمی درمانی: اغلب از داروهای شیمیایی در این ترکیبات استفاده می شود. مواردی که بیماری مولتیپل میلوما را درمان می کنند، شامل موارد زیر است:
- بنداموستین (Treanda)
- سیکلوفسفامید (Cytoxan)
- دوکسوروبیسین (Adriamycin)
- اتوپوزاید (VP-16)
- دوکسوروبیسین لیپوزومی (Doxil)
- ملفالان (Alkeran، Evomela)
- وینکریستین (Oncovin)
کورتیکواستروئیدها: این نوع از داروها می توانند کمک کنند که سایر درمان ها اثر بخش باشند. هنگامی که شیمی درمانی می کنید، پزشک ممکن است دگزامتازون یا پردنیزون را برای کاهش عوارض جانبی تجویز کند.
ب. درمان های هدفمند: این داروها، پروتئین ها، ژن ها یا بافت ها را هدف قرار می دهند، و از رشد سرطان جلوگیری می کنند. داروهای تعدیل سیستم ایمنی، سلول های ایمنی بدن را تقویت می کنند تا به آنها کمک کنند به سلول های سرطانی حمله کنند. آنها همچنین با جلوگیری از شکل گیری رگ های خونی جدید، به گرسنگی سلول های میلوما در مغز استخوان کمک می کنند:
- لنالیدومید (Revlimid)
- پومالیدوماید (Pomalyst)
- تالیدومید (Thalomid)
آنتی بادی های مونوکلونال به سیستم ایمنی بدن کمک می کنند تا سلول های میلوما را شناسایی کرده و از بین ببرد. پزشک ممکن است از روش درمانی زیر استفاده کند:
- داراتوموب (Darzalex)
- الوتوزوماب (Empliciti)
در صورتی که علائمی ندارید، پزشک ممکن است شروع به تجویز یکی از داروهای زیر کند تا از پیشرفت میلوما به جایی که به درمان بیشتری نیاز دارید، جلوگیری کند. مهارکننده های پروتئاز فرآیند جذب پروتئین های بیشتر در سلول ها را متوقف می کنند. سلول های میلوما پروتئین زیادی تولید می کنند. هنگامی که ساخته شدند، سلول ها از بین می روند:
- بورتزومیب (Velcade)
- کارفیلزومیب (Kyprolis)
- ایکسازومیب (Ninlaro)
مهارکننده هیستون داستیلاز (HDAC) مانند پانوبینوستات (Farydak) بر اینکه چه ژن هایی در داخل سلول ها فعال باشند، اثر می گذارند. اگر قبلاً بورتزومیب و یک داروی تعدیل سیستم ایمنی را مصرف کرده اید، پزشک ممکن است یکی از آنها را برای شما تجویز کند.
ج. اینترفرون: سلول های مغز استخوان و برخی از گلبول های سفید خون این ماده هورمون مانند را آزاد می کنند. هنگامی که از آن به عنوان دارو استفاده شود، می تواند رشد سلول های میلوما را آهسته کند. ممکن است اینترفرون تجویز شود تا مانع از عود مجدد بیماری میلوما که با موفقیت درمان شده، شود.
2. پیوند سلول های بنیادی
این روش درمانی برای همه اثر بخش است، اما اگر پزشک تصور کند این روش درمانی برای شما مناسب است، ممکن است با پیوند سلول های بنیادی شروع کند. آنها از یک دستگاه برای از بین بردن برخی از سلول های بنیادی استفاده می کنند، سپس آنها را منجمد کرده و ذخیره می کنند. یا ممکن است از سلول های بنیادی یک اهدا کننده استفاده کنند. در اقدام بعدی، شیمی درمانی با دوز بالا و گاهی اوقات با اشعه نیز انجام می شود. این کار تقریبا تمام سلول های مغز استخوان را نابود می کند- سلول های پلاسمائی که باعث ایجاد بیماری شده و همچنین سلول های سالم از بین می روند.
پس از آن سلول های بنیادی ذخیره شده و یا اهدا شده را وارد جریان خون می کنند. این سلول های ویژه می توانند جایگزین مغز استخوان تخریبی شده و شروع به ساخت مجدد کنند. ممکن است چندین هفته طول بکشد تا تمام سلول های خونی جدید شوند. پیوند سلول های بنیادی غالباً کمک می کند تا زندگی طولانی تری داشته باشید، اما این کار بیماری مولتیپل میلوما را درمان نمی کند و می تواند عوارض جدی ایجاد کند. به عنوان مثال، می تواند احتمال ابتلا به عفونت را در بدن بیشتر کند.
علائم استخوانی بیماری مولتیپل میلوما
در صورتی که بیماری مولتیپل میلوما باعث صدمات استخوانی دردناک شود، پزشک ممکن است روش های درمانی دیگری را پیشنهاد کند.
- بیس فسفونات: این نوع داروها به کند شدن روند تخریب استخوان ها کمک می کنند. می توانید این داروها را به صورت قرص مصرف کرده یا از طریق تزریق وریدی (IV) دریافت کنید. این داروها شامل پامیدرونات (Aredia) و اسید زولدرونیک هستند. در هنگام مصرف این داروها، برای مسواک زدن و نخ دندان کشیدن بسیار احتیاط کنید. این مورد نادر است، اما بیس فسفونات می تواند به فک آسیب برساند. انجام عمل های دندان پزشکی این مشکل را محتمل تر می کند.
- آنتی بادی های مونوکلونال: داروی دنوزوماب (Xgeva) می تواند در کار سلول هایی که باعث تخریب استخوان می شوند اختلال ایجاد کرده و یا حتی به توقف آن کمک کند.
- پرتو درمانی: پزشک به واسطه دستگاه، پرتوی را به سمت استخوان یا قسمت دیگر بدن آسیب دیده هدایت می کند. این پرتو، سلول های سرطانی را از بین می برد و می تواند درد را تسکین داده و استخوان های ضعیف شده را تقویت کند.
3. مراقبت از خود
در هنگام درمان، برای اینکه احساس بهتری داشته باشید:
- یک رژیم غذایی سالم داشته باشید: یک متخصص تغذیه می تواند به شما در انتخاب غذاهای مناسب کمک کند، به خصوص اگر به دلیل درمان با غذاهای خاصی مشکل دارید.
- ورزش: فعال باشید تا خلق و خو و سطح انرژی خود را بهبود ببخشید، و از استخوان های خود محافظت کنید.
- به میزان زیاد استراحت کنید: در طول روز چرت بزنید یا استراحت کنید تا انرژی از دست رفته خود را جبران کنید.
- از روزهای خود به بهترین شکل استفاده کنید تا کارهایی را انجام دهید که بیش از همه از انجام آنها لذت می برید. در صورت نیاز، درخواست کمک کنید و به دنبال گروه های حمایتی باشید تا به خود و خانواده تان برای کنترل بیماری کمک کنید.
باید انتظار چه چیزی را داشت
تاثیر بیماری مولتیپل میلوما در افراد مختلف بسیار متفاوت است. برخی از آنها با علائم کم، سال ها به زندگی خود ادامه می دهند. در حالی که این بیماری در سایر افراد به شدت وخیم می شود. شناسایی اشکال مختلف مولتیپل میلوما برای پزشکان اغلب چالش برانگیز است. پزشکان ابزاری دارند که میزان بقا را پیش بینی می کنند. در ساده ترین و رایج ترین روش، سطح دو ماده در خون را اندازه گیری می کند: آلبومین و بتا -2 میکروگلوبولین.
سطح آلبومین بالاتر و سطح بتا 2-میکروگلوبولین پایین تر، احتمال بهتر برای زندگی طولانی تر را نشان می دهد. سایر سیستم ها از آزمایش های متعدد یا آزمایش DNA در سلول های پلاسما استفاده می کنند. دانستن اینکه میزان مولتیپل میلوما تا چه اندازه تهاجمی است، به پزشکان کمک می کند تا بهترین راه حل را برای بیماری پیدا کنند.
منبع: webmd