خواص دارویی و مضرات گیاه پاخری برای سرفه، گلودرد و درمان بیماریها

از گیاه پاخری (گیاه سرفه) به صورت سنتی برای درمان بیماری هایی همچون گلودرد، سرفه خشک و بیماری های تنفسی استفاده می شود. گیاه پاخری گیاهی چند ساله است که طول آن به 12 اینچ هم می رسد. این گیاه دارای گل هایی طلایی رنگ که شبیه به قاصدک هستند، می باشد. ما در این مطلب سلام دنیا، در خصوص اینکه گیاه پاخری چیست، نام علمی و دیگر نام های آن و خواص و مضرات گیاه پاخری برای سلامتی، سرفه، گلودرد و درمان بیماری تنفسی، صحبت کردیم. با ما همرا باشید.

رشد این گیاه از بخش‌هایی در آسیا و اروپا آغاز شده است. این گیاه در مناطق مرطوب آمریکای شمالی هم نیز رشد می‌کند. گیاه پاخری، گیاهی شناخته در آمریکای شمالی محسوب می شود، چرا که این گیاه در کنار جاده‌ها و در مراتع رشد می‌کند. از این گیاه به عنوان یک مکمل گیاهی، هم در طب سنتی چینی (TCM) و هم در گیاه درمانی غربی، عمدتاً به عنوان درمانی برای گلودرد و سرفه  های مزمن (طولانی مدت) (مانند آمفیزم) استفاده شده است.

نام دیگر گیاه پاخری

این گیاه با نام‌های Folia farfarae، Filius ante patrem و Kuandong Hua هم نیز شناخته می‌شود.

نام علمی گیاه پاخری

نام لاتین Tussilago farfara (توسیلاگو فارفارا) از کلمه tuss به معنی سرفه و lago به معنای از بین بردن گرفته شده است. این اصطلاح به معنی ضد سرفه (از بین بردن سرفه) می باشد.

گیاه پاخری چیست

گیاه پاخری را اغلب با گیاه قاصدک اشتباه می گیرند. گل‌ها و برگ‌ها، قسمت‌های اولیه برای مصارف دارویی محسوب می شوند. معمولاً از ریشه‌ها استفاده نمی شود. گل‌ها قبل از ظاهر شدن برگ‌ها از بین می روند، به همین دلیل است که گیاه پاخری از همان ابتدا یکی از نام‌های خود را به عنوان Filius ante patrem گرفته است. Filius ante patrem به معنی پسر پیش از پدر ترجمه می‌شود. نام رایج این گیاه یعنی همان گیاه پاخری، به این دلیل تکامل یافته است که برگها شبیه به پای خر می باشند.

حتما بخوانید: خواص گل قاصدک برای سلامتی و سرطان

موارد استفاده گیاه پاخری 

درست است که از گیاه پاخری به طور گسترده برای درمان چندین بیماری پزشکی استفاده شده است، ولی خوب با این حال شواهد علمی ای برای حمایت از بیشتر این ادعاها وجود ندارد. بیشتر مطالعات مربوط به گیاه پاخری روی حیوانات و نه بر روی انسان، انجام شده است.

کاربرد های سنتی گیاه پاخری

• آنتی اکسیدان (برای تقویت سیستم ایمنی بدن)
• ضد سرفه (برای تسکین سرفه)
• ضد میکروب (برای از بین بردن باکتری ها)
• یک عامل ضد التهاب (برای کاهش التهاب)

کاربردهای پزشکی

از گیاه پاخری معمولاً برای درمان چندین نوع بیماری رایج استفاده می شود، ولی باز هم با این حال، شواهد تحقیقاتی بالینی برای حمایت از این ادعاها وجود ندارد.

خواص گیاه پاخری در درمان بیماری ها 

بیماری هایی که گفته می شود با استفاده از گیاه پاخری بهتر می شوند شامل موارد زیر می شوند:

• برونشیت

حتما بخوانید: علائم برونشیت چیست

• سرطان ریه
• آمفیزم
• روماتیسم
• بیماری سل
• سیاه سرفه 
• عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی
• گلو درد
• سرفه
• آسم
• خس خس سینه
• لارنژیت
• اختلالات التهابی پوست

خواص و تاثیر گیاه پاخری برای گلودرد 

مطالعات اولیه نشان داده اند که گیاه پاخری حاوی ماده ای به نام مسیلاژ - ماده ای که گلو درد را بهبود می بخشد و درد مجاری تنفسی را تسکین می دهد- می شود. با همه ی این ها هنوز هم مطالعات انسانی کافی برای نشان دادن بی خطر یا موثر بودن گیاه پاخری وجود ندارد. به گفته Science Direct، گیاه پاخری به عنوان یک تسکین دهنده تنفسی عمل می کند (عاملی که با تشکیل یک لایه محافظ، تحریک غشاهای مخاطی دهان را تسکین می دهد).

محققان اینگونه تصور می‌کنند که عملکرد گیاه پاخری دقیقا برخلاف عملکرد یک خلط‌آور (عاملی که به دفع مخاط کمک می‌کند) است. گیاه پاخری یک خلط آور تسکین دهنده است که به عنوان آرام بخش و همچنین یک عامل برای تسکین دهی درد عمل می کند. این گیاه برای سرفه های اسپاستیک و تحریک پذیر (حاد و مزمن) هم نیز مفید واقع می شود. فلاونوئیدها همچنین به کاهش التهاب در برونشیول هایی که دستگاه تنفسی تحتانی را تشکیل می دهند کمک می کنند.

ممنوعیت گیاه پاخری

با توجه به گفته پزشک میشیگانی، از دانشگاه میشیگان، برگ گیاه پاخری در ابتدا [در آلمان] برای درمان گلودرد تایید شده بود که از آن زمان به بعد در آلمان، آن را برای استفاده داخلی ممنوع کردند. این ممنوعیت به این دلیل که آن ها متوجه شدند گیاه پاخری پتانسیل بالایی را برای عوارض جانبی شدید دارد، اجرا شد.

هشدار ویژه مصرف گیاه پاخری

گیاه پاخری دارای آلکالوئیدهای سمی کبدی ای است که می تواند پتانسیل ایجاد سرطان را داشته باشد. برخی از منابع، مانند فهرست RX، گزارش می‌دهد که گیاه پاخری گیاهی خطرناک است (ناامن تلقی می‌شود). این ماده حاوی مواد شیمیایی ای به نام هپاتوتوکسیک (که برای کبد سمی هستند) آلکالوئیدهای پیرولیزیدینی (PAs) است که می تواند به کبد آسیب برساند و یا باعث سرطان شود.

حتما بخوانید: عجیب ترین عوامل افزایش دهنده سرطان

عوارض و مضرات گیاه پاخری

• اولین عارضه جانبی گزارش شده از استفاده از گیاه پاخری مسمومیت کبدی می باشد.

سایر عوارض جانبی احتمالی

• سرطان زایی: ماده ای که باعث سرطان زایی (تشکیل سرطان) می شود.
• جهش زایی: ظرفیت یک عامل شیمیایی یا فیزیکی برای ایجاد جهش (تغییرات ژنتیکی) که با سرطان زایی PAs مرتبط است.
• حساسیت به خورشید: بیشتر مستعد آفتاب سوختگی و آسیب های پوستی ناشی از نور خورشید است.
• واکنش های آلرژیک: کهیر، بثورات پوستی، تورم، خس خس سینه، تنگی نفس، یا علائم و نشانه های جدی تری مانند تهوع و استفراغ، مشکلات تنفسی شدید، نبض ضعیف، تشنج یا از دست دادن هوشیاری

هشدار: این گیاه به طور کلی برای کسی بی خطر در نظر گرفته نشده است. 

افراد خاصی که باید در مصرف گیاه پاخری احتیاط کنند (موارد منع مصرف گیاه پاخری)

• نوزادان یا کودکان
• زنان حامله: اینگونه تصور می شود که گیاه گیاه پاخری باعث نقص مادرزادی یا آسیب کبدی می شود
• مادران شیرده: از آنجایی که گیاه پاخری می‌تواند وارد شیر مادر و نیز باعث آسیب کبدی به نوزاد شیرده شود، مادران شیرده باید از استفاده از گیاه پاخری اجتناب کنند.
• افرادی که بیماری کبدی دارند: گیاه پاخری میتواند (علائم) بیماری کبد را بدتر کند
• افرادی که مبتلا به آلرژی هایی به ابروسیا، گل داوودی، گل همیشه بهار، بابونه یا گیاهان مرتبط هستند.
• افراد مبتلا به فشار خون بالا

حتما بخوانید: برای پایین آوردن فشار خون بالا چه بخوریم

• افراد مبتلا به بیماری قلبی
• افراد مبتلا به اختلالات خونریزی

تداخل دارویی گیاه پاخری

هیچ مورد مستندی مبنی بر ایجاد تداخلات با سایر داروها یا مکمل‌ها وجود ندارد. با این اوصاف برخی از منابع توصیه می‌کنند که هنگام مصرف داروهایی مانند موارد زیر احتیاط لازم را به عمل آورید.

• داروهای ضد انعقاد: کومادین (وارفارین)، هپارین، موترین (ایبوپروفن)، آناپروکس (ناپروکسن)، یا سایر رقیق‌کننده‌های خون مانند آسپرین. گیاه پاخری می تواند زمان لخته شدن خون را افزایش دهد و نیز در صورت مصرف با داروهای ضد انعقاد، خطر کبودی و خونریزی را افزایش دهد.
• داروهای ضد فشار خون: کاپوتن (کاپتوپریل)، وازوتک (انالاپریل)، کاردیزم (دیلتیازم)، نورواسک (آملودیپین)، هیدرودیوریل (هیدروکلروتیازید)، لازیکس (فوروسماید)، یا سایر داروهای فشار خون بالا. گیاه پاخری می تواند فشار خون را افزایش دهد و اثربخشی داروهای ضد فشار خون را کاهش دهد.
• القا کننده های سیتوکروم (CYP3A4): تگرتول (کاربامازپین)، فنوباربیتال، دیلانتین (فنی توئین)، ریفامپین، مایکوبوتین (ریفابوتین)، و سایر داروها یا مکمل‌هایی که در کبد تجزیه می‌شوند و می توانند پتانسیل سمیت کبدی را افزایش دهند.

نکته: شما باید قبل از مصرف گیاه پاخری اگر که دارویی را مصرف می کنید، با پزشک خود حتماً مشورت کنید.

مطالعات صورت گرفته شده بر روی گیاه پاخری

مطالعات متعددی در مورد اثربخشی و نیز عوارض جانبی استفاده از گیاه پاخری انجام شده است.

مطالعات انجام شده بر روی گیاه پاخری: گیاه پاخری و سرطان زایی

مجله ژاپنی مبتی بر سرطان، مطالعه ای را منتشر کرد که گیاه پاخری را از نظر سرطان زایی (خواص سرطان زایی) آن مورد ارزیابی قرار داد. این مطالعه شامل موش‌هایی بود که به چهار گروه تقسیم شدند:

• گروه 1: این گروه یک رژیم غذایی 32 درصدی از گیاه پاخری را به مدت چهار روز و سپس 16 درصد پس از آن تا پایان مطالعه را دریافت کردند.
• گروه 2: این گروه به مدت 600 روز رژیم غذایی 8 درصدی را دریافت کردند.
• گروه 3: این گروه به مدت 600 روز 6 درصد رژیم غذایی گیاه پاخری را دریافت کردند.
• گروه 4: این گروه پس از 600 روز، یک رژیم غذایی معمولی بدون گیاه پاخری را دریافت کردند (گروه کنترل)، یافته‌های مطالعه شامل موارد زیر شده اند:
• همه موش‌های گروه 1 بیش از 380 روز پس از تغذیه رژیم غذایی گیاه پاخری زنده ماندند، اما هشت موش از هر 10 موش به یک تومور نادر کبدی مبتلا شد.
• در گروه 2 از هر 10 موش، یک موش به تومورهای کبدی مبتلا شد.
• هیچ یک از موش های گروه 3 به تومور مبتلا نشدند.

نویسندگان این مطالعه به این نتیجه رسیدند که محتمل‌ترین علت تومورها در موش‌ها یک ماده شیمیایی- یک PA به نام senkirkine است که روی گل‌های خشک یافت می‌شود. 1 PA ها برای کبد سمی هستند. یک مطالعه جداگانه‌ ی دیگر که در سال 2010 در مجله سم‌شناسی کاربردی منتشر شد، نشان داد که تغییرات موجود در DNA (که ممکن است نشانه اولیه سرطان باشد) در مطالعاتی که بر روی موش‌ها انجام شد با مصرف گیاه پاخری مرتبط بوده است. همین مطالعه همچنین نیز گزارش داد که کبد منبع اصلی تغییرات سرطان زا (به وجود آمدن سرطان) در نتیجه استفاده از PAهای موجود در گیاه پاخری می باشد.

مطالعات انجام شده بر روی گیاه پاخری: گیاه پاخری و سمیت

مطالعه‌ای که در Molecular Medicine Reports منتشر شده است، موارد متعددی از مسمومیت‌های کشنده را که به دلیل استفاده از گیاهان حاوی PA مانند گیاه پاخری رخ داده است را کشف کرده است. این مطالعه توضیح داد که مصرف غلات و محصولات نونی آلوده به دانه‌های گونه‌های حاوی PA در مسمومیت‌های انبوه در مناطق روستایی افغانستان، هند، آفریقای جنوبی و اتحاد جماهیر شوروی سابق نقش مهمی را داشته است.

به طور مشابه، یک مطالعه در سال 2018 اثرات سمی گیاهان حاوی PA را مورد بررسی قرار داد. این مطالعه گزارش داد که اثرات سمی برخی گیاهان - از جمله گیاه پاخری - می تواند باعث بیماری حاد کبدی ای که منجر به بیماری انسداد وریدی (که با بزرگ شدن کبد مشخص می شود) یا در برخی موارد سیروز کبدی می شود، شود. سیروز بیماری ای است که در آن کبد به دلیل آسیب های طولانی مدت نمی تواند به درستی کار کند.

این مطالعه همچنین توضیح می‌دهد که برخی از PAها، از جمله گیاه پاخری ، عوارض جانبی ژنوتوکسیک (باعث آسیب ژنتیکی)، جهش‌زا (باعث جهش‌های ژنی)، تراتوژنیک (تأثیر بر رشد طبیعی جنین در رحم) و سرطان‌زا (سرطان‌زا) شده‌اند. همچنین گزارش شده است که PA موجود در گیاه پاخری باعث بیماری انسداد وریدی (بیماری شامل بزرگ شدن کبد) در یک نوزاد تازه متولد شده پس از نوشیدن چای حاوی گیاه پاخری توسط مادر نوزاد در دوران بارداری شده است. گفته می شود که بیماری کبد ناشی از هپاتوتوکسین های شناخته شده (مواد سمی برای کبد) موجود در گیاه پاخری می باشد.

حتما بخوانید: علائم ظاهری بیماریهای کبدی

انتخاب، تهیه و نگهداری گیاه پاخری

داده های تحقیقات بالینی کافی  برای حمایت از پیشنهاد دوز ایمن گیاه پاخری وجود ندارد. دوز مناسب هر مکملی از جمله گیاه پاخری باید بر اساس عوامل متعددی مانند وزن، سن، سلامت عمومی و عوامل دیگر باشد. درست است که محصولات گیاهی کاملاً طبیعی هستند ولی خوب این بدان معنا نیست که آنها لزوماً بی خطر باشند (به ویژه زمانی که در دوزهای زیاد مصرف می شوند). همیشه دستورالعمل های روی بسته و توصیه های ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود را دنبال کنید.

طرز تهیه چای گیاه پاخری 

چای گیاه پاخری را معمولاً با استفاده از برگ یا گل گیاه تهیه می کنند. سایر آماده سازی ها (تهیه) شامل کمپرس موضعی گل برای درمان مشکلات پوستی مانند التهاب می شود. برخی از افراد این گیاه را به صورت سیگار می کشند که گفته می شود برای اختلالات تنفسی بسیار موثر است، ولی خوب شواهد مطالعه بالینی ایمنی یا اثربخشی کشیدن گیاه پاخری را تایید نمی کنند. علاوه بر این، استفاده ایمن و موثر از گیاه پاخری در چای یا برای درمان مشکلات پوستی توسط شواهد علمی هنوز هم تایید نشده است.

سوالات رایج درباره گیاه پاخری

آیا یک فرد می تواند گیاه پاخری را همانند سیگار بکشد؟

• بله. گفته می شود که گیاه پاخری طعمی خنثی/سبک دارد. اینگونه تصور می شود که این گیاه در هنگام کشیدن به تسکین گلو و مجاری تنفسی کمک می کند.

آیا استفاده از گیاه پاخری در چای برای سرفه کودکان بی خطر است؟

• خیر. استفاده از گیاه پاخری هرگز برای نوزادان یا کودکان بی خطر در نظر گرفته نشده است. شواهد تحقیقات بالینی کافی ای وجود ندارد که ایمنی یا کارایی این گیاه را نشان دهد و به دلیل عوارض جانبی شناخته شده آن مانند سمیت کبدی، نباید توسط کودکان استفاده شود.

آیا می توان از گیاه پاخری بر روی پوست استفاده کرد؟

• بله. گل‌های این گیاه برای درمان برخی از بیماری‌های پوستی به صورت ضماد ساخته شده‌اند، اما شواهد علمی کافی از مطالعات تحقیقاتی بالینی برای حمایت از هرگونه ادعای ایمنی یا اثربخشی در استفاده موضعی از گیاه پاخری وجود ندارد.

مکمل های گیاهی

سایر مکمل های گیاهی شناخته شده برای کمک به تسکین سرفه ها عبارت اند از: ریشه و برگ گل ختمی (Althaea officinalis) و سایر اعضای خانواده گل ختمی (Malvaceae) و سایر گیاهان آرام بخش.

• شما باید همیشه قبل از مصرف گیاه پاخری یا هر مکمل گیاهی دیگری با یک ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی مشورت کنید.

سخن آخر

مطالعات انسانی محدودی در مورد ایمنی و اثربخشی گیاه پاخری وجود دارد. اما خوب برخی از شواهد علمی معتبر به این احتمال اشاره می‌کند که این گیاه دارای برخی ارزش‌های دارویی ای مانند توانایی آن در تسکین دستگاه تنفسی می باشد. با این حال، به دلیل خطر بالای عوارض جانبی جدی این گیاه، مانند مسمومیت کبدی، ممکن است که بررسی سایر مکمل های طبیعی و گیاهی با مزایای مشابه هم مفید واقع شود.

مقالات مرتبط:

خواص و مضرات گیاه مصطکی با عسل برای کبد

خواص و مضرات میوه کاکتوس برای سلامتی