از آنجا که برخی از تشنج ها می تواند باعث آسیب شده یا نشانه ای از یک بیماری اساسی باشد، در صورت تجربه آنها، مهم است که به دنبال درمان باشید.
تشنج چیست؟
تشنج شامل تغییراتی در فعالیت الکتریکی مغز است. این تغییرات می تواند باعث علائم چشمگیر، قابل توجه یا در برخی موارد، اصلا علائمی نداشته باشد. علائم تشنج شدید شامل لرزش شدید و از دست دادن کنترل خود است. با این وجود، تشنج خفیف می تواند نشانه ای از یک مشکل پزشکی قابل توجه باشد، بنابراین شناخت آنها حائز اهمیت است. از آنجا که برخی از تشنج ها می تواند باعث آسیب شده یا نشانه ای از یک بیماری اساسی باشد، در صورت تجربه آنها، مهم است که به دنبال درمان باشید.
انواع تشنج چیست؟
اتحادیه بین المللی علیه بیماری صرع (ILAE) طبقه بندی های به روز شده ای را در سال 2017 معرفی کرده است که انواع مختلف تشنج را بهتر توصیف می کند. دو نوع عمده تشنج ها در حال حاضر، تشنج های شروع کانونی و تشنج های شروع عمومی هستند.
1. تشنج هایی کانونی
تشنج های کانونی که قبلا به آنها تشنج های جزئی گفته می شد، در یک ناحیه از مغز رخ می دهند. اگر می دانید که به تشنج دچار هستید، به آن «تشنج آگاهانه کانونی» گفته می شود. اگر از وقوع تشنج آگاهی نداشته باشید، به آن «تشنج کانونی با هوشیاری ضعیف» گفته می شود.
2. تشنج عمومی
این نوع تشنج در هر دو طرف مغز به طور هم زمان شروع می شود. انواع متداول تشنج های عمومی، شامل تشنج های تونیک کلونیک، تشنج های غایب و تشنج آتونیک است.
- تشنج تونیک کلونیک: به این نوع تشنج، تشنج «grand mal» نیز گفته می شود. «تونیک» به مفهوم سفت شدگی عضلات است. و «کلونیک» به مفهوم حرکات لرزش بازوها و پاها در هنگام تشنج است. احتمالا در حین این تشنج که ممکن است چند دقیقه طول بکشد، هوشیاری خود را از دست خواهید داد.
- تشنج غایب: که همچنین با نام «petit-mal» شناخته می شود، که تنها برای چند ثانیه طول می کشد. این نوع تشنج ها همچنین باعث می شوند که به طور مرتب چشمک زده و به فضایی خیره شوید. افراد دیگر ممکن است به اشتباه تصور کنند که شما در حال خیال بافی هستید.
- تشنج آتونیک: در مدت این تشنج ها، که با عنوان حملات «drop» نیز شناخته می شود، عضلات به طور ناگهانی بی حس می شوند. سرتان ممکن است تکان بخورد و کل بدنتان بر روی زمین بیافتد. تشنج های آتونیک کوتاه مدت هستند، و در حدود 15 ثانیه طول می کشند.
3. تشنج هایی با شروع ناشناخته
گاهی اوقات هیچ کس شروع تشنج را نمی بیند. به عنوان مثال، ممکن است شخص در نیمه شب از خواب بیدار شده و مشاهده کند که شریک زندگی اش به تشنج دچار شده است. این موارد، تشنج هایی با شروع ناشناخته هستند. به علت نبود اطلاعات کافی در مورد چگوگی شروع این تشنج ها، طبقه بندی نشده اند.
علائم تشنج چیست؟
می توانید هم تشنج کانونی و هم تشنج عمومی را به طور هم زمان تجربه کنید، یا یکی می تواند قبل از دیگری رخ دهد. این علائم می تواند از چند ثانیه تا 15 دقیقه طول بکشد. گاهی اوقات، علائم قبل از بروز تشنج اتفاق می افتند. این علائم به شرح زیر است:
- احساس ناگهانی ترس یا اضطراب
- احساس ناراحتی در معده
- سرگیجه
- تغییر در بینایی
- حرکات سریع بازوها و پاها که ممکن است باعث شود تا چیزها از دست شما بیافتند.
- بی حس شدن بدن
- سردرد
علائمی که نشان می دهند تشنج در حال رخ دادن است، به شرح زیر است:
- از دست دادن هوشیاری پس از گیجی
- اسپاسم عضلانی غیر قابل کنترل
- غش کردن
- حس طعم عجیب و غریب در دهان
- محکم فشرده شدن دندان ها به هم
- گاز گرفتن زبان
- حرکات ناگهانی و سریع چشم
- ایجاد صداهای غیر معمول مانند خر خر کردن
- از دست دادن کنترل مثانه یا کنترل دفع مدفوع
- تغییرات ناگهانی خلق و خو
چه عواملی باعث تشنج می شود؟
تشنج می تواند در اثر چندین بیماری باشد. هر چیزی که بر بدن تاثیر بگذارد نیز می تواند مغز را مختل کرده و منجر به تشنج شود. برخی از این موارد به شرح زیر است:
- ترک الکل
- عفونت مغزی مانند مننژیت
- آسیب مغزی در هنگام زایمان
- بیماری مادرزادی مغزی در هنگام تولد
- خفگی
- اعتیاد به مواد مخدر
- ترک مواد مخدر
- عدم تعادل الکترولیت
- شوک الکتریکی
- صرع
- فشار خون بسیار بالا
- تب
- ضربه مغزی
- نارسایی کلیه یا کبد
- سطح کم قند خون
- سکته مغزی
- تومور مغزی
- ناهنجاری های عروقی در مغز
تشنج همچنین می تواند در بین اعضاء خانواده شایع باشد. در صورتی که شما یا هر یک از اعضاء خانواده تان سابقه تشنج دارید، به پزشک خود اطلاع دهید. در برخی موارد، به ویژه در مورد کودکان خردسال، علت تشنج ناشناخته است.
عوارض جانبی تشنج چیست؟
اگر تشنج را درمان نکنید، علائم می تواند وخیم تر شده و به تدریج برای مدت طولانی تری ادامه داشته باشد. تشنج های به شدت طولانی مدت می تواند باعث بروز اغما یا مرگ شود. تشنج همچنین می تواند منجر به صدمه شود، که باعث افتادن یا تروما در بدن می شود. مهم است که از دستبند شناسایی هویت پزشکی استفاده کنید تا به پاسخ دهندگان اورژانس اطلاع دهد که به صرع مبتلا هستید.
تشنج چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشکان ممکن است برای تشخیص نوع تشنج زمان سختی را سپری کنند. پزشک ممکن است آزمایشات خاصی را برای تشخیص دقیق تشنج و اطمینان از اثربخشی درمان ها درخواست دهد. پزشک سابقه پزشکی کامل شما و اتفاقاتی که منجر به تشنج می شود را در نظر می گیرد. به عنوان مثال، اختلالاتی مانند سردردهای میگرنی، اختلالات خواب و فشار روانی شدید، می تواند باعث علائمی شبیه به تشنج شود. تست های آزمایشگاهی ممکن است به پزشک کمک کند که اختلالاتی که می تواند باعث مواردی مانند تشنج شود، را رد کند. این موارد به شرح زیر است:
- آزمایش خون برای بررسی عدم تعادل الکترولیت
- آزمایش مایع نخاعی مغز برای رد کردن عفونت
- غربالگری سم شناسی برای آزمایش داروها، سموم یا زهرها
- الکتروانسفالوگرام (EEG) می تواند به پزشک در تشخیص تشنج کمک کند. این آزمایش، امواج مغزی را اندازه گیری می کند. مشاهده امواج مغزی در هنگام تشنج، می تواند به پزشک در تشخیص نوع تشنج کمک کند.
- اسکن تصویربرداری مانند سی تی اسکن یا اسکن MRI نیز می تواند با ارائه تصویر روشنی از مغز به حل مساله کمک کند. این اسکن ها به پزشک اجازه می دهد تا ناهنجاری هایی مانند جریان خون مسدود شده یا تومور مغزی را مشاهده کند.
تشنج چگونه درمان می شود؟
درمان تشنج به علت آن بستگی دارد. با درمان علت تشنج، ممکن است قادر باشید تا مانع از رخ دادن تشنج در آینده شوید. درمان تشنج در اثر صرع به شرح زیر است:
- داروها
- جراحی برای اصلاح ناهنجاری های مغزی
- تحریک عصبی
- یک رژیم غذایی خاص، معروف به رژیم کتوژنیک که با درمان منظم، می تواند علائم تشنج را کاهش داده و یا برطرف کند.
چگونه می توان به شخص دچار تشنج شده، کمک کرد؟
برای جلوگیری از بروز آسیب های احتمالی، ناحیه اطراف شخص که دچار تشنج شده است را خالی کنید. در صورت امکان، شخص را به پهلو قرار داده و برای سر او بالش تهیه کنید. در کنار شخص بمانید و اگر هر کدام از شرایط زیر رخ داد، فورا با اورژانس تماس بگیرید:
- تشنج بیشتر از 3 دقیقه طول بکشد
- بعد از تشنج بیدار نمی شود
- او به طور متوالی تشنج را تجربه می کند
- تشنج برای شخص باردار رخ داده است
- تشنج در شخصی رخ داده است که هرگز دچار تشنج نشده است
مهم است که آرامش خود را حفظ کنید. اگرچه هیچ راهی برای قطع تشنج در زمانی که شروع شد، وجود ندارد، اما می توانید به او کمک کنید. در این قسمت، آنچه که آکادمی نورولوژی آمریکایی توصیه می کند، ارائه شده است:
- به محض اینکه متوجه علائم تشنج شده اید، زمان بگیرید. اکثر تشنج ها بین یک تا دو دقیقه طول می کشد. اگر شخص به صرع مبتلا است و تشنج او بیشتر از 3 دقیقه طول کشیده است، با اورژانس تماس بگیرید.
- اگر شخصی که دچار تشنج شده، ایستاده است، با نگه داشتن او به صورت بغل کردن یا آرامی قرار دادن او بر روی زمین، مانع از افتادن یا آسیب دیدگی او شوید.
- اطمینان حاصل کنید که مبلمان یا هر اشیاء دیگری که می تواند باعث افتادن یا آسیب دیدگی او شود را از او دور می کنید.
- اگر شخصی که دچار تشنج شده است بر روی زمین قرار دارد، سعی کنید که او را به پهلو قرار دهید تا بزاق یا استفراغ، به جای پایین رفتن از لوله نای، از دهانش بیرون بیاید.
- هیچ چیزی را در داخل دهان شخص قرار ندهید
- سعی نکنید که شخصی که دچار تشنج شده را با دست نگه دارید.
اقدامات پس از تشنج
در این قسمت توضیح داده شده است که پس از پایان تشنج چه کاری انجام دهید:
- شخص را از لحاظ بروز جراحات بررسی کنید.
- اگر نمی توانید شخص را در هنگام بروز تشنج به پهلو بخوابانید، این کار را پس از پایان تشنج انجام دهید.
- اگر در تنفس دچار مشکل است، از انگشت خود برای خارج کردن بزاق و استفراغ از دهان او استفاده کنید و هر گونه لباس تنگ به دور گردن یا مچ دست او را شل کنید.
- تا زمانی که به طور کامل هوشیار و آگاه شود، با او بمانید.
- یک ناحیه امن و بی خطر برای استراحت فراهم کنید.
- تا زمانی که هوشیار شده و کاملا از محیط اطراف خود آگاه شود، به او هیچ چیزی برای خوردن و نوشیدن ارائه نکنید.
- از او بپرسید که در کجا است و چه کسی است و امروز چه روزی است. چند دقیقه طول می کشد تا کاملا هوشیار شده و قادر باشد به سوالات پاسخ دهد.
نکاتی برای زندگی با بیماری صرع
زندگی با صرع می تواند چالش برانگیز باشد. اما اگر از شما به خوبی حمایت شود، می توانید یک زندگی سالم و کامل را تجربه کنید.
1. آگاه کردن دوستان و خانواده
به دوستان و خانواده خود اطلاعات بیشتری در مورد تشنج بیاموزید و اینکه چگونه می توانند از شما در هنگام بروز تشنج مراقبت کنند. این موارد شامل اقداماتی برای کاهش خطر آسیب مانند کوسن گذاشتن در زیر سر، شل کردن لباس های سفت، و یا قرار دادن شخص به پهلو در صورت استفراغ کردن است.
2. روش هایی برای حفظ سبک فعلی زندگی خود پیدا کنید
در صورت امکان، به فعالیت های معمول خود ادامه دهید و روش هایی برای کار کردن با وجود صرع خود پیدا کنید، تا بتوانید سبک زندگی تان را حفظ کنید. به عنوان مثال، اگر دیگر اجازه رانندگی ندارید چون به تشنج دچار هستید، ممکن است تصمیم بگیرید که به محلی نقل مکان کنید که قابل پیاده روی بوده و یا سیستم حمل و نقل عمومی مناسبی دارد. یا از خدمات سوار شدن همراه با کس دیگری استفاده کنید تا هنوز هم بتوانید سفر کنید.
3. نکات دیگر
- یک پزشک خوب پیدا کنید که باعث شود احساس راحتی کنید.
- تکنیک های آرام بخشی مانند یوگا، مدیتیشن، تای چی، یا نفس عمیق کشیدن را امتحان کنید.
- گروه حمایت از اشخاص مبتلا به صرع پیدا کنید. با جست و جو به صورت آنلاین یا سوال پرسیدن از پزشک برای توصیه ها، می توانید گروه ها محلی پیدا کنید.
نکاتی برای مراقبت از شخصی که به صرع مبتلا است
اگر با شخص مبتلا به صرع زندگی می کنید، مواردی وجود دارد که می توانید برای کمک به شخص انجام دهید:
- در مورد اختلال او اطلاعات بیشتری کسب کنید.
- فهرستی از داروهای او، قرار ملاقات های پزشکی و سایر اطلاعات مهم پزشکی او تهیه کنید.
- با شخص در مورد وضعیت بیماری اش و اینکه دوست دارد چه نقشی برای کمک به او بر عهده بگیرید، صحبت نمایید.
- اگر به کمک نیاز دارید، به پزشک یا یک گروه پشتیبانی از صرع مراجعه کنید. بنیاد حمایت از بیماران مبتلا به صرع نیز یک روش حمایتی دیگر است.
چگونه می توان از بروز تشنج جلوگیری کرد؟
در بسیاری از موارد، نمی توان از بروز تشنج جلوگیری کرد. با این وجود، حفظ یک سبک زندگی سالم می تواند بهترین فرصت برای کاهش خطر باشد. می توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- به میزان کافی بخوابید
- یک رژیم غذایی سالم داشته باشید و بدن خود را پرآب نگه دارید
- به طور منظم ورزش کنید.
- از تکنیک های کاهش دهنده استرس استفاده کنید
- از مصرف مواد مخدر غیر قانونی اجتناب کنید
- اگر داروهایی را برای صرع یا سایر بیماری ها مصرف می کنید، آنها را طبق تجویز پزشک مصرف کنید.
منبع: healthline