کم خونی (به انگلیسی: Anemia) وضعیتی است که وجه مشخصه آن پائین بودن سطح هموگلوبین خون یا پائین بودن گلبول های قرمز موجود در خون است. کم خونی بیشتر به عنوان علامتی از یک بیماری زمینه ای دیگر تلقی می شود تا یک بیماری منفرد. علائم شایع کم خونی چیست و بهترین مواد غذایی برای کم خونی فقر آهن را در این مطلب سلام دنیا بخوانید.
علائم کم خونی چیست و برای درمان کم خونی و کمبود آهن چه بخوریم
علت کم خونی هرچه که باشد، علائم عمومی آن یکسان خواهد بود. فردی که زندگی کم تحرکی دارد ممکن است به کم خونی ملایم مبتلا باشد، ولی هنوز از علائم بیماری عاری باشد. البته اگر این شخص ورزش سنگینی را که به آن عادت ندارد، انجام دهد، در این صورت علائم بیماری بروز می کنند. اگر کم خونی فرد از یک حد معین فراتر باشد، او در فعالیت های ورزشی با نوعی ناتوانی مواجه خواهد بود. از آنجایی که کم خونی اغلب بسیار کُند شکل می گیرد، ممکن است بیمار به تدریج و به صورت ناخوداگاه، فعالیت های بدنی اش را به یک سطح پائین تر کاهش دهد. پیدا کردن زنان کم خونی که تمام کارهای روزمره خانه را به آهستگی انجام می دهند، دشوار نیست.
حتما بخوانید: علائم انواع کم خونی چیست
علائم شایع کم خونی
- رنگ پریدگی، خستگی، ضعف
- دوره های غش و ضعف
- تنگی نفس در هنگام فعالیت های شدید
- تپش قلب یا هوشیاری بیشتر نسبت به ضربان قلب
- زخم های دهان یا زبان
- سردرد
- بی اشتهایی
- ریزش مو
- احساس سوزن سوزن شدن در دستها و پاها
علت کم خونی در افراد مختلف
کم خونی 3 دلیل عمده دارد:
1. از دست دادن خون
- خونریزی خارجی: جراحت، خونریزی بواسیر، خونریزی قاعدگی بیش از حد
- خونریزی داخلی: معدی - روده ای (بیشتر به دلیل مصرف داروهایی نظیر آسپرین و ایبوپروفن و سرطان صورت می گیرد.)
2. همولیز
یعنی تخریب بیش از حد گلبول های قرمز خون که می تواند به دلیل:
- وجود نقص در گلبول های قرمز
- عوامل همولیز کننده موجود در خون باشد.
حتما بخوانید: درمان خانگی و گیاهی کم خونی
3. کاهش تولید گلبول های قرمز خون یا عدم تولید گلبول های قرمز کافی
که می تواند به دلیل دریافت، جذب یا مصرف ناکافی عوامل ضروری برای تولید خون باشد.
برای تولید گلبول های قرمز خون به مواد مغذی بسیاری نیاز است
عمر گلبول های قرمز خون 120 روز است و مغز استخوان آنها را با شدتی جایگزین می کند که تعداد کل آنها در بدن ثابت بماند. برای تولید گلبول های قرمز خون به مواد مغذی بسیاری نیاز است که مهم ترین آنها عبارتند از آهن، ویتامین B2 و اسید فولیک.
کمتر پیش می آید که در یک فرد سالم، کم خونی صرفا در نتيجه مستقیم سوء تغذیه بروز کرده باشد؛ البته ممکن است رژیم غذایی فرد به گونه ای باشد که نتواند مواد مغذی کافی برای برآوردن نیازهای فزونی یافته بر اثر یک بیماری مزمن را تأمین کند. اختلالات دستگاه گوارشی نیز ممکن است به جذب ناقص مواد مغذی اساسی و در نتیجه کم خونی منجر شوند.
کدام نوع از کم خونی بسیار شایع است؟
شایع ترین نوع کم خونی در سراسر جهان، کم خونی فقر آهن است. این بیماری به طور عمده زنان را در سال های باروری و نوزادان و کودکان را مبتلا می سازد.
کم خونی هنگامی رخ می دهد که آهن ذخیره شده در بدن بسیار پائین باشد. کودکان و افراد مسن ممکن است در غذایی که می خورند آهن قابل جذب کافی دریافت نکنند، که این مسئله می تواند به کم خونی آنها منجر شود. ممکن است دستگاه گوارش قادر به جذب آهن کافی نباشد، یا ممکن است یک نفر به دلیل از دست دادن بیش از حد خون بدنش به کم خونی دچار شود، مانند زنانی که دوره های قاعدگی سنگین دارند و افرادی که به زخم معده یا زخم اثنی عشر و بواسیر مبتلا هستند، یا آنهایی که به انگل کرم قلاب دار دچار هستند.
یک رژیم غذایی سرشار از غلات چه تاثیری در خون سازی دارد؟
یک رژیم غذایی سرشار از غلات می تواند آهن مورد نیاز بدن ما را تأمین کند، ولی مشکل اینجاست که معمولا فقط 10 درصد از این آهن هضم شده جذب بدن می شود و 90 درصد باقیمانده از بدن دفع می شود.
این بدان دلیل است که غلات علاوه بر داشتن محتوای آهن بالا، از نظر فیتات ھا ، که مانع جذب آهن می شوند، نیز غنی هستند. خوشبختانه، با افزایش محتوای کلسیم رژیم غذایی از طریق خوردن کشک (یا هر محصول لبنی دیگر) می توان این مشکل را برطرف کرد. خوردن برگ تنبول (فلفل هندی) به همراه لیمو ترش بعد از صرف یک وعده غذا نیز به تأمین کلسیم مورد نیاز فوق کمک می کند.
مصرف ویتامین C، چه ارتباطی با کم خونی دارد؟
مصرف ناکافی ویتامین C نیز یکی از علل جذب ناقص آهن توسط بدن است. تجربه فشردن آب لیمو بر روی غذا و سالاد که قدمتی به اندازه تاریخ دارد، روشی برای اصلاح این مشکل است، چون از این طریق میزان جذب آهن را افزایش می دهد.
آیا عرق کردن زیاد منجر به کم خونی می شود؟
عرقی که از بدن ما دفع می شود نیز حاوی آهن است، در نتیجه مردمی که در آب و هوای گرم زندگی می کنند بیش از افرادی که در نواحی خنک تر سکونت دارند، از فقر آهن رنج می برند.
چه وقت برای درمان کم خونی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر احتمال می دهید که به کم خونی مبتلا هستید، باید به پزشک تان مراجعه کنید. کم خونی می تواند مقاومت بدن در برابر بیماری ها را کاهش دهد و سطوح انرژی و تولید مثل را محدود کند. کم خونی، همچنین می تواند نشانه ای از وجود یک وضعیت پزشکی جدی تر باشد؛ بنابراین لازم است علت کم خونی را کشف و آن را درمان کنید.
برای درمان کم خونی چه بخوریم
رژیم غذایی مناسب برای درمان کم خونی (خون ساز)
- حتما مقدار زیادی سبزیجات پهن برگ (پخته، خام یا به صورت سالاد) را در برنامه غذایی تان منظور کنید.
- غذاهای غنی شده از آهن، مانند بسیاری از غلات صبحانه، نیز می توانند ذخیره آهن بدن را تقویت کنند.
- از مصرف نوشابه های کافئین دار (قهوه، چای و نوشابه های گازدار) در حین وعده های غذایی پرهیز کنید، زیرا آنها در جذب آهن اختلال ایجاد می کنند.
- اگر شما خانمی هستید که دوره های قاعدگی سنگین (خونریزی شدید) دارید، یا حامله هستید، با پزشک تان درباره دریافت یک مکمل آهن مشورت کنید.
- هنگام آشپزی از قابلمه های آهنی استفاده کنید، چون با این کار هر بار مقدار اندکی از آهن قابلمه وارد غذایی می شود که در آن می پزید. (قابلمه های استیل ضد زنگ که یک نوع آلیاژ از آهن هستند؛ این نوع از ظروف پخت و پز، از سالم ترین نوع ظرف ها محسوب می شوند)
سخن آخر
شایع ترین نوع کم خونی در سراسر جهان، کم خونی فقر آهن است. این بیماری به طور عمده زنان را در سال های باروری و نوزادان و کودکان را مبتلا می سازد. کم خونی هنگامی رخ می دهد که آهن ذخیره شده در بدن بسیار پائین باشد. کودکان و افراد مسن ممکن است در غذایی که می خورند آهن قابل جذب کافی دریافت نکنند، که این مسئله می تواند به کم خونی آنها منجر شود. امیدوارم این مطلب برای شما مفید بوده باشد.