معده درد گاه به گاه و گرفتگی عضلات آن در دوران بارداری اغلب بی خطر است و ممکن است همراه با مشکلات سه ماهه اول بارداری مانند یبوست و افزایش جریان خون در رحم و درد بعد از خوردن غذا باشد. همچنین ممکن است مربوط به اختلالات سه ماهه دوم و سوم بارداری، مانند انقباضات برکستون هیکس و درد لیگامان گرد باشد. اما گاهی اوقات معده درد در دوران بارداری می تواند نشان دهنده یک مشکل اساسی باشد، بنابراین با دقت این درد ها را کنترل کرده و در صورت لزوم به پزشک مراجعه کنید. این مقاله به شما کمک می کند تا دلایل مختلف درد ناحیه فوقانی شکم و معده در دوران بارداری را شناسایی کنید و هم چنین شما را با زمان مناسب مراجعه به پزشک و استفاده از مشاوره های پزشکی و نحوه تسکین این ناراحتی ها آشنا می کند.
معده درد در اوایل بارداری
درد یا ناراحتی معده در سه ماهه اول بارداری شایع است. این بخشی از تغییرات بدنی شما برای 40 هفته آینده ای است که کودک در شکم شما قرار دارد. گاهی اوقات درد شکمی به شما یاد آوری می کند که مراقب آن چه می خورید، باشید؛ زیرا آن چه می خورید می تواند باعث گرفتگی عضلات شود. حتی حالت ارگاسم می تواند باعث درد شکمی شود. با این وجود، اگر درد موضعی، شدید و ناگهانی باشد و همراه با حالت تهوع، استفراغ و خون ریزی واژن است، پس بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.
معده درد در سه ماهه دوم بارداری
گرفتگی عضلات شکم در سه ماهه دوم بارداری معمولا دلیلی برای نگرانی نیست، مگر این که با خون ریزی همراه باشد. در سه ماهه دوم احتمال سقط جنین کاهش پیدا کرده است. درد شکمی ممکن است درد لیگامان گرد باشد، که در اثر بزرگ تر شدن رحم ایجاد شده است. اگر گرفتگی عضلات با خون ریزی همراه بود، فورا به پزشک مراجعه کنید.
معده درد در سه ماهه سوم بارداری
علاوه بر افزایش انقباضات کاذب، درد شدید در اطراف شکم در سه ماهه سوم بارداری طبیعی نیست. انقباضات معمولا نشانه ای از زایمان زودهنگام (زودرس) است. علائم دیگر زایمان زودرس شامل پاره شدن کیسه آب، درد اطراف لگن، کاهش فعالیت جنین، کمر درد و انقباضات است. اگر یک یا همه این علائم را تجربه می کنید، فورا با پزشک خود تماس بگیرید. گرفتگی عضلات بعد از هفته 37 بارداری، ممکن است نشانه ای از زایمان زودرس باشد. اگر بعد از 37 هفته درد شکمی را تجربه می کنید، به دنبال علائم دیگر زایمان مانند ترشحات واژنی، پاره شدن کیسه آب، انقباضات و ... باشید. اگر هیچ کدام از این علائم رخ نداد، دلیلی برای نگرانی وجود ندارد. درد شکم احتمالا به این دلیل است که کودک (با فرض این که سر کودک به سمت پایین است)، باعث فشار به دیواره لگن می شود.
انواع مختلف درد شکم در دوران بارداری
ممکن است درد را در ناحیه فوقانی، ناحیه پایینی شکم، بالا سمت راست، پایین سمت چپ، پایین سمت راست، قسمت میانی شکم و ... تجربه کنید. در این قسمت در مورد هر کدام از این ها توضیحاتی ارائه شده است:
1. درد قسمت فوقانی شکم
هر گونه درد و ناراحتی که در ناحیه بین کناره های قفسه صدری تا ناف ایجاد شود، به مفهوم درد در ناحیه فوقانی شکم است. به عبارت دیگر، این ناحیه در قسمت مرکزی بدن است، از زیر استخوان سینه تا ناحیه ناف و در هر دو سمت بالا تنه بدن حس می شود.
2. درد در سمت چپ بالای شکم
این درد از سینه سمت چپ تا قسمت ناف مشاهده می شود و به دلیل وجود ساختارها یا اندام های مختلفی که در قسمت سمت چپ فوقانی بدن وجود دارد، مانند طحال، انتهای لوزالمعده، سمت چپ پایین دنده، کلیه سمت چپ، بخش بزرگ روده کوچک و بزرگ، بخش کوچکی از شکم، قلب در قسمت بالا سمت چپ، استخوان، پوست و عضلات، ممکن است رخ دهد.
3. درد در قسمت بالای سمت راست شکم
درد شکم از نوک سینه سمت راست تا ناحیه ناف حس می شود. بافت ها و ارگان های مسئول ایجاد درد فوقانی شکم عبارتند از: کبد، قسمت تحتانی ریه راست، کلیه سمت راست، غده فوق کلیوی، استخوان ها، پوست و عضلات.
4. درد قسمت پایین شکم
هر گونه درد و ناراحتی که در ناحیه پایین ناف یا اطراف پایین ناحیه ناف ایجاد می شود، درد قسمت پایین شکم نامیده می شود. همچنین «درد ناحیه زیر دل» نیز نامیده می شود و به دلیل بیماری های مختلفی ایجاد می شود.
5. درد سمت چپ ناحیه پایین شکم
این درد در قسمت پایین سمت راست شکم شایع تر است. بافت ها و ارگان هایی که مسئول این درد هستند، عبارتند از: سیگموئید روده بزرگ، قسمت پایین و سمت چپ کلیه، مجرای ادرار سمت چپ، تخم دان و لوله فالوپ، بخش از مثانه در دستگاه ادراری و قسمت قسمت نزولی روده، عضلات، اعصاب، پوست، و رگ های خونی موجود در ناحیه شکم در سمت چپ.
6. درد شکم در قسمت پایین سمت راست
درد در قسمت ربع پایینی شکم می تواند حاد یا مزمن باشد. با این وجود، به ربع پایینی شکم محدود نشده و در قسمت سمت چپ و پشت بدن نیز گسترش پیدا می کند. بافت ها و ارگان های موجود در این ناحیه شامل سکوم، زائده اپاندیس، تخم دان سمت راست، لوله فالوپ و قسمت تحتانی کلیه قسمت کولون صعودی، قسمت های میانی کبد، بخش راست رحم، روده کوچک، ماهیچه ها، اعصاب، رگ های خونی و پوست است.
علل شایع معده درد در دوران بارداری
برخی از انواع معده درد در اوایل بارداری شایع است و هیچ تهدیدی برای مادر و کودک محسوب نمی شود. با این وجود، اگر درد شدید و مداوم است، یا دچار گرفتگی یا خون ریزی شدید شده اید، باید به متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید. در این قسمت، برخی از دلایلی که عموما نگرانی چندانی ایجاد نمیکند، ارائه شده است.
1. درد لیگامان گرد (سه ماهه سوم)
با بزرگ تر شدن رحم، لیگامان گرد (دو رباط گرد بزرگ که از قسمت جلوی رحم به سمت کشاله ران حرکت می کنند)، دچار کشیدگی می شود و باعث گرفتگی قسمت پایین شکم می شود. ممکن است در هنگام حرکت ناگهانی یا تغییر موقعیت، درد شدید و تیر کشیدگی آزار دهنده یا خسته کننده باشد. این علائم معمولا بعد از مدتی برطرف می شوند و دلیلی برای نگرانی وجود ندارد. اگر این درد غیر قابل تحمل است، می توانید از پزشک معالج خود سوال کنید که آیا می توانید برای تسکین درد تان از مسکن استفاده کنید یا خیر.
2. گاز معده و یبوست
گاز معده و یبوست دو مشکل شایع در دوران بارداری است که در اثر افزایش سطح پروژسترون ایجاد می شوند. با افزایش میزان پروژسترون، دستگاه گوارش کندتر عمل کرده و باعث انتقال آهسته تر غذا نسبت به زمان معمول آن می شود و در نتیجه باعث ایجاد گاز معده و یبوست می شود. نوشیدن آب بیش تر، خوردن غذاهای پر فیبر و ورزش منظم می تواند به رفع این مشکل کمک کند. پزشک شما در این شرایط ممکن است مکمل فیبر یا نرم کننده مدفوع تجویز کند.
3. انقباضات برکستون هیکس (سه ماهه دوم و سوم بارداری)
آن ها خفیف بوده و اغلب به آن ها «انقباضات تمرینی» گفته می شود. شما احساس سفتی عضلات معده مشابه با انقباضات واقعی را تجربه خواهید کرد. با این وجود، بر خلاف انقباضات واقعی، پیشرفتی وجود ندارد و بعد از این که بدن خود را حرکت دهید، متوقف می شود. کم آبی بدن، شایع ترین دلیل این انقباضات کاذب است، پس برای جلوگیری از بروز آن ها، آب کافی بنوشید. اگر این انقباضات برای یک مدت زمان طولانی تری ادامه داشتند، با پزشک خود تماس بگیرید.
4. بزرگ شدن رحم
با بزرگ شدن رحم، روده شما کمی جابه جا شده و منجر به نفخ و حالت تهوع می شود. برای جلوگیری از بروز این ناراحتی، باید مرتبا از وعده های غذایی کوچک استفاده کنید، به طور مرتب ورزش کنید، استراحت کافی داشته باشید و مرتبا مثانه خود را خالی کنید.
5. ارگاسم دردناک
گرفتگی عضلات در حین ارگاسم و بعد از آن در اوایل بارداری کاملا شایع است. دلیلی برای نگرانی وجود ندارد، زیرا آن ها خفیف و کوتاه هستند. درد شکمی عمدتا به دلیل انقباضات طبیعی یا افزایش جریان خون در نایحه لگن است. در صورت بروز ارگاسم، نیازی به نگرانی در مورد آسیب به کودک نیست.
6. ناراحتی های شایع
علاوه بر دلایل بی ضرر ذکر شده در بالا، ویروس های معده، فیبروم، سنگ کلیه، و حساسیت به غذاهای خاصی، ممکن است باعث ناراحتی شکمی شوند. با این وجود، همه علل آن بی ضرر نیستند و نباید نادیده گرفته شوند. برخی از آن ها ممکن است باعث بروز عوارض جدی شوند.
علل جدی معده درد در دوران بارداری
چندین عارضه جدی نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارند تا از بروز هر گونه خطر برای شما و کودک اجتناب شود. این موارد به شرح زیر هستند:
7. حاملگی خارج رحمی (در سه ماهه اول و دوم بارداری)
حاملگی خارج رحمی به این صورت است که تخمک در خارج از رحم و به خصوص در داخل لوله فالوپ قرار دارد. در نتیجه باعث درد شدید در قسمت پایین شکم و خون ریزی می شود. در خانم هایی که سابقه حاملگی خارج رحمی داشته اند، بالای 35 سال سن دارند، با استفاده از دستگاه داخل رحمی باردار شده اند، لوله های فالوپ آن ها بسته شده یا به برخی از بیماری های مقاربتی دچار هستند، احتمال بیش تری وجود دارد که به حاملگی خارج رحمی دچار شوند.
8. سقط جنین (سه ماهه اول و دوم بارداری)
سقط جنین به معنی خاتمه بارداری قبل از هفته بیستم بارداری است. خون ریزی واژنی از علائم اولیه آن است، پس از آن درد شکمی برای چند ساعت تا چند روز ادامه دارد. درد ممکن است خفیف یا شدید باشد، و ممکن است دچار گرفتگی نیز شوید. همچنین از درد کمر و فشار لگن نیز رنج خواهید برد. اکثر سقط جنین ها در سه ماهه اول و گاهی اوقات در سه ماهه دوم اتفاق می افتند. گاهی اوقات تشخیص این که آیا درد به علت سقط جنین، لانه گزینی یا بزرگ شدن رحم است، دشوار است. درد و گرفتگی عضلات در حین سقط جنین را می توان با خون ریزی که برای چند روز ادامه دارد، تشخیص داد. اگر متوجه هر گونه علائم در رابطه با سقط جنین شدید، به پزشک مراجعه کنید.
9. زایمان زودرس (سه ماهه دوم و سوم بارداری)
اگر انقباضات زایمان را قبل از هفته 37 بارداری تجربه کردید، ممکن است در وضعیت زایمان زودرس قرار داشته باشید. این مسئله می تواند منجر به درد مداوم شکم (احساس دردی مانند گرفتگی عضلات در دوران قاعدگی)، خون ریزی واژنی، فشار بیش تر روی لگن، و کاهش حرکات جنین شود. اگر متوجه علائم فوق شدید، باید سریعا به پزشک مراجعه کنید.
10. قطع جفت (در سه ماهه دوم و سوم بارداری)
معمولا در سه ماهه سوم بارداری رخ می دهد، هنگامی که جفت خود را از رحم جدا می کند. علائم آن شامل گرفتگی شکم شدید و افزایش میزان آن، خون ریزی (بدون لخته خون)، و انقباضات است. گاهی اوقات فرد ممکن است بلافاصله بعد از جدا شدن جفت، زایمان کند و نیاز به سزارین داشته باشد.
در صورت تجربه هر یک از علائم فوق، فورا در خواست کمک پزشکی کنید. فشار خون بالا، سوء مصرف مواد مخدر، سابقه افتادگی جفت، برخی از علل بروز این مشکل هستند.
11. پره اکلامپسی (سه ماهه دوم تا سوم بارداری)
پره اکلامپسی می تواند هر زمانی در نیمه دوم بارداری رخ دهد، که نشان دهنده فشار خون بالا و میزان بالای پروتئین در ادرار است. این یکی از دلایلی است که پزشکان معمولا در هر ویزیت قبل از تولد، فشار خون را به خاطر آن کنترل می کنند. یک نوع شدید پره اکلامپسی، سندروم HELLP (همولیز، آنزیم های کبدی زیاد، تعداد کم پلاکت های خون) است که یک وضعیت تهدید کننده برای زندگی به شمار می رود. پره اکلامپسی با علائمی مانند درد شکمی یک چهارم بالایی سمت راست، سردرد شدید، مشکل تنفسی، تغییر در بینایی، تورم صورت، چشم ها، دست، پا، و مچ پا و افزایش وزن سریع همراه است. اگر مشکوک به پره اکلامپسی یا HEELP هستید، باید به پزشک مراجعه کنید.
12. عفونت دستگاه ادراری
اگر عفونت دستگاه ادراری را در دوران بارداری نادیده بگیرید، ممکن است منجر به عوارض خاصی از جمله درد و ناراحتی شکمی، حس سوزش هنگام دفع ادرار، خون در ادرار، و درد در قسمت تحتانی شکم شوید. همچنین اگر از تب، تعریق، حالت تهوع، یا سرما همراه با علائم فوق رنج می برید، ممکن است این علائم منجر به عفونت کلیه شود. در صورت بروز این علائم شما باید به پزشک مراجعه کنید. خبر خوب این است که عفونت دستگاه ادراری را می توان با مصرف آنتی بیوتیک برطرف کرد.
13. آپاندیسیت
آپاندیسیت یک اختلال جدی در دوران بارداری است و تشخیص آن نیز دشوار است. علائم آپاندیسیت، حالت تهوع، استفراغ و بی اشتهایی است که همه شبیه به علائم مربوط به بارداری هستند و به همین دلیل تشخیص این اختلال را دشوار تر می کند. درد آپاندیسیت معمولا در یک چهارم قسمت پایینی سمت راست شکم ایجاد می شود و نزدیک شدن آپاندیس به کبد یا ناف، ممکن است درد شما را افزایش دهد.
14. سنگ کیسه صفرا
اگر بالای 35 سال سن دارید، اضافه وزن داشته و یا سابقه این اختلالات را دارید، با احتمال بیش تری به سنگ کیسه صفرا دچار می شوید. در این وضعیت درد شدیدی در یک چهارم بالایی سمت راست شکم خواهید داشت و درد در قسمت پشت و زیر استخوان های پهن شانه راست نیز احساس می شود.
چگونه می توان درد شکم در دوران بارداری را خاتمه داد؟
اگر میزان درد از خفیف تا متوسط است، می توانید از نکات ساده زیر برای تسکین این درد استفاده کنید:
- از یک بطری آب گرم در ناحیه ای که درد می کند استفاده کرده و یا دوش آب گرم بگیرید.
- برای رهایی از شر گاز معده، به طور منظم ورزش کنید و به بدن خود حرکت دهید.
- برای درد را تسکین درد، استراحت کافی داشته باشید.
- آب یا مایعات زیادی بنوشید.
- غذاهایی با میزان فیبر بالا مانند سبوس، میوه و سبزیجات را انتخاب کنید.
- وعده های غذایی کوچک با تعداد دفعات بالا داشته باشید.
چه زمانی باید با پزشک مشورت کنید؟
اگر از هر گونه درد یا گرفتگی عضلات شکم رنج می برید، فورا به پزشک زنان و زایمان مراجعه کنید. در صورت داشتن شرایط زیر، بلافاصله با پزشک تماس بگیرید:
- درد شدید همراه با خون ریزی یا لکه بینی در سه ماهه اول بارداری
- درد شکمی با یا بدون خون ریزی
- سر درد، حالت تهوع، استفراغ، سرگیجه
- ورم شدید یا تورم دست و پا
- حس سوزش و درد در هنگام دفع ادرار
- تب یا لرز
- تغییر در بینایی، مانند حساسیت به نور، تاری دید، کوری موقت یا دیدن نور به صورت چشمک زن
- داشتن انقباض با دوره زمانی ثابت مثلا حدود 4 انقباض در هر ساعت، که می تواند نشانه ای از زایمان زودرس باشد.
اگر در طول بارداری دچار درد شکمی شده اید، نیازی نیست که وحشت کنید. این درد ممکن است دلایل ساده ای مثل وجود گاز معده باشد. اما در عین حال، شما نمی توانید درد مداوم را که به طور منظم عود می کند، نادیده بگیرید. مراقب شرایط خود باشید و در صورت لزوم به پزشک مراجعه کنید. این مقاله تنها جهت افزایش آگاهی شما در این زمینه نوشته شده است و به منظور تشخیص یا درمان وضعیت زنان و زایمان به کار نمی رود.