پرفنازین(Perphenazine) یک مشتق پروپیل پیپرازینی از فنوتیازین است که در تمامی بخش های سیستم اعصاب مرکزی خصوصا در هیپوتالاموس اثر گزاری دارد.
پرفنازین چیست؟
قرص پرفنازین برای درمان اختلالات روان پریشی مانند اسکیزوفرنی، اختلال دو قطبی فاز مانیک، اختلال اسکیزوافکتاتیک مورد استفاده قرار می‌گیرد. از این دارو برای کنترل حالت تهوع و استفراغ شدید نیز استفاده می‌شود. نباید پرفنازین را به مدت طولانی یا در دوزهای بالاتر از چیزی که تجویز شده استفاده کنید؛ زیرا مصرف دوزهای بالا یا استفاده طولانی مدت از پرفنازین می‌تواند باعث بروز یک اختلال حرکتی عضلانی شود که در مواردی ممکن است برگشت ناپذیر باشد.
موارد استفاده از پرفنازین
از این دارو برای درمان اختلالات روحی و روانی خاص (به عنوان مثال اسکیزوفرنی، اختلال دو قطبی فاز مانیک، اختلال اسکیزوافکتاتیک) استفاده می شود. این دارو باعث می شود که واضح و مثبت تر در مورد خود فکر کنید، احساس عصبانیت کمتری کرده و در زندگی روزمره نقش فعال تری داشته باشید. این دارو همچنین پرخاش گری و میل به صدمه زدن به خود و دیگران را کاهش می دهد. این می تواند افکار منفی و توهم (به عنوان مثال شنیدن و دیدن چیزهایی که وجود ندارند) را کاهش دهد. پرفنازین یک داروی روان پزشکی (از نوع ضد روان پریشی) است که با کمک به ترمیم تعادل برخی از مواد طبیعی (به عنوان مثال دوپامین) در مغز عمل می کند.
نحوه استفاده از پرفنازین
- این دارو را به شکل خوراکی و 1 تا 3 مرتبه در روز همراه با غذا و یا بدون غذا، مطابق با تجویز پزشک مصرف کنید. مقدار دوز مصرفی بستگی به شرایط پزشکی شما و پاسخ به درمان دارد. پزشک ممکن است در ابتدا دوز کمتری را برای شما تجویز کند، و سپس دوز مصرفی شما را افزایش دهد تا احتمال عوارض جانبی مانند اسپاسم عضلانی را کاهش دهد. با دقت از دستورالعمل های پزشک خود تبعیت کنید.
- در هنگام شروع درمان، نیاز است که به پزشک مراجعه کنید تا پزشک متوجه شود که چه دوز دارویی برای شما مناسب است. به طور مرتب بر اساس نوبت خود به مطب پزشک یا آزمایشگاه مراجعه کنید.
- دارو را به طور مرتب مصرف کرده تا بیش ترین فواید آن را دریافت کنید. برای کمک به یادآوری، هر روز این دارو را در یک زمان خاص مصرف کنید.
- اگر چه ممکن است سریعا بعد از شروع به مصرف دارو متوجه تغییرات آن شوید، اما عموما باید بین 4 تا 6 هفته استفاده مرتب از این دارو، اثرات این دارو را در خود مشاهده کنید. مصرف این دارو را بدون مشورت با پزشک خود متوقف نکنید. هنگامی که مصرف این دارو را به طور ناگهانی متوقف می کنید، برخی از شرایط ممکن است وخیم تر شود. ممکن است نیاز به کاهش تدریجی دوز دارو باشد. اگر در علائم شما بهبودی ایجاد نشد و یا وخیم تر شد، حتما با پزشک خود تماس بگیرید.
عوارض جانبی پرفنازین
- خواب آلودگی، یبوست، خشکی دهان، سرگیجه، گیجی، تاری دید، خستگی یا افزایش وزن عوارضی است که ممکن است در طول مصرف این دارو رخ دهد . اگر هر یک از این عوارض جانبی ادامه پیدا کرد و یا وخیم تر شد، فوراً به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید.
- سرگیجه و گیجی می تواند خطر افتادن را افزایش دهد. هنگام بلند شدن از وضعیت نشسته یا دراز کشیده، به آرامی بلند شوید.
- به خاطر داشته باشید که پزشک این دارو را تجویز کرده است، زیرا تشخیص داده که فواید آن بیش تر از خطر عوارض جانبی دارو است. بسیاری از افراد با مصرف این دارو عوارض جانبی جدی ندارند.
- این دارو ممکن است باعث مشکلات عصبی/ عضلانی (عوارض خارج هرمی- EPS) شود. پزشک ممکن است داروهای دیگری را تجویز کند تا عوارض جانبی کاهش پیدا کنند. بنابراین اگر متوجه هر یک از عوارض جانبی زیر شدید، سریعا به پزشک خود اطلاع دهید: افزایش اضطراب، بیرون ریختن آب دهان یا مشکل در بلع، بی قراری یا نیاز مداوم به حرکت دادن بدن، لرزش (رعشه)، نامنظم حرکت کردن، سفتی عضلات.
در صورت بروز هر یک از علائم نادر، اما جدی زیر، بلافاصله به پزشک خود اطلاع دهید:
- مشکل در دفع ادرار.
- این دارو به ندرت ممکن است باعث یک بیماری به نام دیسکینزی تاردیو شود. در برخی موارد، این شرایط ممکن است دائمی باشد. در صورت بروز هر کدام از حرکات غیر عادی یا مکرر عضلات مانند ملچ ملوچ کردن یا چروک کردن لب ها، بلع معکوس، جویدن یا حرکات انگشتان دست و پا، فورا به پزشک خود اطلاع دهید.
- در موارد نادر، پرفنازین ممکن است سطح یک ماده شیمیایی خاص ساخته شده توسط بدن (پرولاکتین) را افزایش دهد. برای خانم ها، این افزایش پرولاکتین ممکن است منجر به شیر مادر ناخواسته، عقب افتادن دوره های قاعدگی یا توقف آن ها و یا بارداری شود. در آقایان ممکن است منجر به کاهش توانایی جنسی، ناتوانی در تولید اسپرم یا بزرگ شدن سینه شود. در صورت بروز هر یک از این علائم، سریعاً به پزشک خود اطلاع دهید.
- در صورت بروز هر یک از عوارض جانبی نادر، اما بسیار جدی زیر، فورا به پزشک خود اطلاع دهید: به راحتی دچار کبودی یا خون ریزی شدن، ضربان قلب آهسته، علائم عفونت (به عنوان مثال، گلو درد)، اسپاسم یا گرفتگی شدید عضلات (به عنوان مثال پیچ خوردگی گردن، خم شدگی کمر، بالا رفتن چشم ها)، حالت تهوع مداوم، تشنج، درد معده یا شکم، زرد شدن چشم یا پوست.
- در صورت بروز هر یک از عوارض جانبی نادر، اما بسیار جدی زیر، فورا درخواست کمک پزشکی کنید: ضربان قلب سریع یا نامنظم، سرگیجه شدید، غش کردن.
- این دارو به ندرت ممکن است باعث یک بیماری بسیار جدی به نام نشانگان نورولپتیک بدخیم (NMS) شود. در صورت بروز هر کدام از علائم زیر، فورا درخواست کمک پزشکی کنید: تب، درد یا سفتی یا حساسیت یا ضعف عضلات، خستگی شدید، گیجی شدید، تعریق، ضربان قلب سریع یا نامنظم، ادرار تیره، علائم مشکلات کلیوی (مانند تغییر در میزان ادرار).
- یک واکنش آلرژی زا بسیار جدی به این دارو نادر است، اما در صورت مشاهده علائم واکنش آلرژی زا جدی، از جمله موارد زیر، فورا درخواست کمک پزشکی نمایید: جوش، خارش یا تورم (به ویژه در صورت یا زبان یا گلو)، سرگیجه شدید، مشکل در تنفس.
این فهرست کاملی از عوارض جانبی احتمالی این دارو نیست. اگر شما عوارض جانبی دیگر ذکر نشده در فهرست فوق را مشاهده کردید، با پزشک یا داروساز خود تماس بگیرید.
اقدامات احتیاطی در رابطه با پرفنازین
- قبل از مصرف پرفنازین، اگر به این دارو و یا اگر به فنوتیازین های دیگر (مانند کلروپرومازین، فلوفنازین) آلرژی دارید و یا هر گونه آلرژی دیگری دارید، به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید. این محصول ممکن است حاوی مواد غیرفعال باشد، که می تواند باعث بروز واکنش های آلرژی زا یا سایر مشکلات شود. برای اطلاعات بیش تر با داروساز خود صحبت کنید.
- قبل از مصرف این دارو، در مورد سابقه پزشکی خود به خصوص اگر هر یک از بیماری های زیر را دارید، با پزشک یا داروساز خود مشورت نمایید: کاهش عملکرد مغز استخوان، آسیب جدی به سر، مشکلات کبدی، مشکل سیستم عصبی (مانند اغما، اوردوز مواد مخدر یا الکل، شوک)، بیماری پارکینسون، سابقه مصرف یا سوء مصرف الکل یا مواد، فشار خون پایین، مشکلات تنفسی (آسم، آمفیزم)، سرطان سینه، ضربان قلب سریع یا نامنظم، مشکلات دریچه قلب، یک تومور غده فوق کلیوی (فئوکروموسیتوم)، سندرم پاهای بی قرار، اختلال تشنج، یک واکنش شدید خاص به سایر داروها (سندرم بدخیم عصبی)، مشکل در ادرار (مثلاً به دلیل مشکلات پروستات).
- پرفنازین ممکن است شرایطی را ایجاد کند که بر ریتم قلب (طولانی شدن QT) تأثیر بگذارد. طولانی شدن QT به ندرت می تواند باعث ضربان قلب سریع یا نامنظم و یا جدی (به ندرت کشنده) و علائم دیگر (مانند سرگیجه شدید، غش کردن) شود که فوراً به مراقبت پزشکی نیاز دارند.
- اگر شرایط پزشکی خاصی داشته باشید یا داروهای دیگری مصرف کنید ممکن است خطر طولانی شدن QT اتفاق بیفتد. قبل از استفاده از پرفنازین، در مورد تمام داروهای مصرفی خود به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید و در صورت وجود هر یک از شرایط زیر، به پزشک خود اطلاع دهید: مشکلات قلبی خاص (نارسایی قلبی، ضربان قلب آهسته، طولانی شدن QT در نوار قلب)، سابقه خانوادگی مشکلات قلبی خاص (طولانی شدن QT در نوار قلب، ایست قلبی).
- مقادیر کم پتاسیم یا منیزیم در خون نیز ممکن است خطر طولانی شدن QT را افزایش دهد. در صورت استفاده از داروهای خاص (مانند دیورتیک ها یا «قرص های آب») یا اگر شرایطی مانند تعریق شدید، اسهال یا استفراغ دارید، این خطر ممکن است افزایش یابد. در مورد استفاده بی خطر از پرفنازین با پزشک خود مشورت کنید.
- این دارو ممکن است باعث سرگیجه و خواب آلودگی یا تاری دید شود. مصرف الکل یا ماری جوانا (با نام انگیسی Cannabis)، می تواند باعث افزایش میزان سرگیجه یا خواب آلودگی شما شود. در حین مصرف این دارو رانندگی نکرده و از ماشین آلات استفاده نکنید و یا هر کاری که نیاز به هوشیاری یا دید واضح دارد، انجام ندهید تا زمانی که به صورت ایمن قادر به انجام آن باشید. از مصرف نوشیدنی های الکلی اجتناب نمایید. در صورت استفاده از ماری جوانا (Cannabis) به پزشک خود اطلاع دهید.
- این دارو ممکن است شما را نسبت به نور خورشید حساس تر کند. زمان قرارگیری خود در معرض نور خورشید را محدود کنید. از اتاقک های مخصوص برنزه کردن و حمام آفتاب اجتناب کنید. در هنگام بیرون رفتن، ضد آفتاب زده و لباس های محافظ در برابر نور خورشید به تن کنید. در صورت سوختگی یا تاول پوستی یا قرمزی، سریعا به پزشک خود اطلاع دهید.
- قبل از جراحی، در مورد کلیه محصولاتی که استفاده می کنید (از جمله داروهای تجویزی، داروهای بدون نسخه و محصولات گیاهی) به پزشک یا دندان پزشک خود اطلاع دهید.
- در هوای گرم احتیاط توصیه می شود، زیرا پرفنازین می تواند میزان تعریق را کاهش دهد، که این خطر واکنش شدید به گرمای بیش از حد (گرما زدگی) را افزایش می دهد. مایعات فراوانی بنوشید. در هوای گرم از ورزش شدید اجتناب کنید. اگر بدنتان بیش از حد گرم شده است، سریعا به دنبال محل خنک تر بوده یا ورزش کردن را متوقف کنید. اگر دمای بدن از حد عادی بیش تر است و یا اگر تغییرات خلقی یا روحی، سردرد یا سرگیجه دارید، فورا به دنبال مراقبت های پزشکی باشید.
- سالمندان ممکن است نسبت به عوارض جانبی این دارو، به خصوص سرگیجه، گیجی، خواب آلودگی، عوارض خارج هرمی، دیسکینزی تاردیو، و طولانی شدن QT حساسیت بیش تری داشته باشند. خواب آلودگی، سرگیجه و گیجی می تواند خطر افتادن را افزایش دهد.
- در دوران بارداری، این دارو فقط در مواردی که به وضوح به آن نیاز باشد، مورد استفاده قرار می گیرد. نوزادان متولد شده از مادرانی که در سه ماهه آخر بارداری خود از این دارو استفاده کرده اند، به ندرت ممکن است علائمی مانند سفتی یا لرزش عضلات، خواب آلودگی، مشکلات تغذیه ای یا تنفس یا گریه مداوم را تجربه کنند. اگر به ویژه در ماه اول هر یک از این علائم را در نوزاد خود مشاهده کردید، سریعاً به پزشک اطلاع دهید.
- از آن جا که مشکلات روحی و روانی درمان نشده (مانند اسکیزوفرنی و اختلالات اسکیزوافکتیو) می تواند یک بیماری جدی باشد، مصرف این دارو را متوقف نکنید مگر این که پزشک این گونه تجویز کند. اگر قصد بارداری دارید، باردار شده اید و یا فکر می کنید ممکن است باردار باشید، فوراً با پزشک خود در مورد مزایا و خطرات استفاده از این دارو در دوران بارداری صحبت کنید.
- پرفنازین به شیر مادر منتقل می شود و می تواند اثرات نامطلوبی بر روی کودک شیرخوار داشته باشد. قبل از شیردهی با پزشک خود مشورت کنید.
تداخلات دارویی با پرفنازین
تداخلات دارویی ممکن است باعث تغییر رفتار داروهای شما یا افزایش خطر ابتلا به عوارض جانبی جدی شود. این مطلب شامل تمام تداخلات احتمالی این دارو نیست. فهرستی از تمام محصولاتی که استفاده می کنید (از جمله داروهای تجویزی، داروهای غیر تجویزی و محصولات گیاهی) را تهیه کنید و آن را با پزشک یا داروساز خود به اشتراک بگذارید. بدون مشورت با پزشک، مصرف این دارو را شروع یا متوقف نکرده و دوز آن را تغییر ندهید.
- برخی از محصولاتی که ممکن است با این دارو تداخل داشته باشند عبارتند از: برخی از داروهای پارکیسنون (به عنوان مثال، بروموکریپتین، لوودوپا، پرگولید)، برخی از داروهای ضد کولینرژیک (مانند دی سیکلومین، اسکوپولامین)، داروهای مؤثر بر آنزیم های کبدی که پرفنازین را از بدن شما دفع می کنند (به عنوان مثال آمیودارون، دولوکستین، فلوکستین، پاروکستین، ریتوناویر).
- در صورت مصرف داروهای دیگری که باعث خواب آلودگی می شوند، مانند مشتقات تریاک یا تسکین دهنده های سرفه (مانند کدئین یا هیدروکودون)، الکل، ماری جوانا (cannabis)، داروهای خواب و اضطراب (مانند آلپرازولام، لورازپام، زولپیدم)، شل کننده های عضلانی (مانند کاریسوپرودول، سیکلوبنزاپرین) یا آنتی هیستامین ها (مانند ستیریزین و دیفن هیدرامین)، به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید.
- برچسب ها بر روی تمام داروهای خود را (از جمله آلرژی یا داروهای سرفه و سرماخوردگی) بررسی کنید؛ زیرا این محصولات ممکن است حاوی موادی باشند که باعث خواب آلودگی می شوند. از داروساز خود نحوه استفاده مطمئن از این داروها را بپرسید.
مصرف بیش از حد پرفنازین (اوردوز)
اگر کسی اوردوز کرده و یا علائم جدی مانند بی هوشی یا مشکلات تنفسی دارد، با 115 تماس بگیرید. علائم اوردوز این دارو به شرح زیر است: تنفس آهسته یا کم، عدم توانایی در بیدار شدن (اغما).
نکات مهم در رابطه با پرفنازین
- این دارو را با دیگران سهیم نشوید.
- آزمایشات و یا تست های پزشکی (به عنوان مثال، شمارش کامل خون، عملکرد کبد، معاینه چشم) باید به صورت دوره ای انجام شود تا پیشرفت یا عوارض جانبی شما بررسی شود. برای جزئیات بیش تر با پزشک خود مشورت کنید.
طریقه نگهداری از پرفنازین
- این دارو را در دمای اتاق بین 68 تا 77 درجه فارنهایت (20 تا 25 درجه سانتی گراد) نگهداری کنید.
- آن را به دور از نور و رطوبت نگه دارید. آن را در حمام نگهداری نکنید.
- تمام داروها را از دسترس کودکان و حیوانات خانگی دور نگه دارید.
- این دارو را جهت دور ریختن در داخل چاه دست شویی یا فاضلاب نریزید، مگر این که در دستورالعمل دارو این گونه نوشته شده باشد.
- این دارو را زمانی که تاریخ انقضاء آن گذشته و یا دیگر قصد استفاده از آن را ندارید، به درستی دور بریزید. با داروساز یا شرکت دفع زباله های محلی برای چگونگی روش های بی خطر دور ریختن دارو مشورت نمایید.
منبع: webmd