رفتار درمانی دیالکتیکی چیست؛ تکنیک، فواید و عوارض (DBT)

رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT) نوعی روان درمانی است که در آن افراد یاد می گیرند احساسات و تعارضات منفی خود را مدیریت کنند. در صورتی که برای مقابله با احساسات دردناک خود با یک درمانگر تماس گرفته باشید، این احتمال وجود دارد که درمانگر برای رفع مشکل، رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT) را توصیه کند. در این مقاله سلام دنیا، درباره اینکه رفتار درمانی دیالکتیکی چیست و به چه معناست، روش انجام آن و فواید و خطرات رفتار درمانی دیالکتیکی چیست، صحبت کردیم. با ما تا انتها همراه باشید.

رفتار درمانی دیالکتیکی چیست؟

رفتار درمانی دیالکتیکی یا DBT برای نخستین بار در دهه 1980 به‌عنوان شکلی از روان‌درمانی معرفی شد که برای درمان افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی که با احساسات شدید و دشوار، بی‌ثباتی خلقی، و دید تحریف شده نسبت به خود مواجه هستند، مناسبتر است. افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی اغلب با احساس بی ارزشی، ناامنی، افسردگی، تکانشگری و روابط استرس زا دست و پنجه نرم می کنند.

حتما بخوانید: اختلال شخصیت مرزی چیست

از آنجایی که این روش درمانی نظرات زیادی را به خود جلب کرده است، و در بسیاری از مطالعات نشان داده شده است که رفتار درمانی دیالکتیکی منجر به بهبود عزت نفس، کنترل هیجانی و مهارت های مقابله ای را در هنگام مواجهه با استرس می شود، به همین دلیل از این درمان برای درمان سایر مشکلات سلامت روان، مانند اختلال دوقطبی، سوء مصرف مواد و رفتارهای خودکشی اقتباس گرفته شده است.

رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT) به چه معناست؟

DBT به چه معناست؟ DBT مخفف رفتار درمانی دیالکتیکی است، که نوعی روان درمانی است که در آن افراد یاد می گیرند احساسات و تعارضات منفی خود را مدیریت کنند. "دیالکتیکی" به معنای «گفتگو منطقی درباره ایده‌ها و نظرات مخالف» است. به عبارت دیگر، رفتار درمانی دیالکتیکی شامل گفتگوهایی درباره باورهای متناقض است. مفهوم اساسی رفتار درمانی دیالکتیکیDBT این است که دو ایده متضاد می‌توانند همزمان درست باشند، یعنی روش های مختلفی برای مشاهده هر موقعیتی وجود دارد.

در طول جلسات رفتار درمانی دیالکتیکی، بیماران و درمانگران در مورد اینکه بیمار چه احساسی دارد و انواع افکاری که بیمار در بروز رفتارها و مشکلات نقش دارد، بحث می کنند. بعد، به بررسی دیدگاه های مختلف می پردازد. هدف این درمان، تغییر کامل دیدگاه هیچ فردی نیست، بلکه نشان دادن آن است که هر دو جنبه مثبت و منفی هر فرد و هر رویداد با زندگی مرتبط است. این طرز فکر برای رهایی از حالات روحی افراطی و غیر معمول مفید است و همچنین تعادل بیشتری را در زندگی افراد به ارمغان می آورد.

هدف و تکنیک های رفتار درمانی دیالکتیکی

رفتار درمانی دیالکتیکی DBT به طور همزمان در مورد پذیرش و تغییر است. پذیرش خود یک مؤلفه بزرگ است، زیرا این اساس تغییر رفتار مثبت در فرد است.

چهار محور رفتار درمانی دیالکتیکی چیست؟

رفتار درمانی دیالکتیکی بر چهار حوزه کلیدی تمرکز دارد:

1. ذهن آگاهی و پذیرش

اولین قدم، کسب خودآگاهی در مورد وضعیت موجود و سپس کار بر روی پذیرش آن است. این می تواند شامل پذیرش خود، دیگران در زندگی و شرایط موجود باشد.

حتما بخوانید: مزایای مدیتیشن و ذهن آگاهی برای ذهن و بدن

ایده این درمان این است که یک مشکل تا زمانی که پذیرفته نشود قابل حل نیست. این مرحله همراه با مرحله بعدی مستلزم آن است که شخص احساسات منفی خود را بپذیرد و آنها را درک کند، نه اینکه آنها را انکار کند یا از آنها فرار کند.

2. تحمل پریشانی

مرحله دوم همه چیز در مورد بهبود نحوه برخورد با مشکلات و احساسات منفی، از جمله استرس، عصبانیت، غم، ناامیدی، آسیب و غیره است. این کار با کمک تکنیک‌های کاهش استرس، مانند تمرین‌های ذهن و بدن مانند تنفس عمیق، یادداشت روزانه، و غیره، که برای آرام کردن افکار مشوش و تنش فیزیکی مفید هستند، انجام می‌شود. در حالی که رهایی از همه استرس ها امر واقع بینانه ای نیست، اما می توان یاد گرفت که بهتر با استرس کنار آمد و با وجود آن زندگی همچنان سازنده باشد.

3. کنترل احساسات

در مرحله بعد، هدف یادگیری تنظیم احساساتی است که زندگی بیمار را مختل می کند. تمرکز در اینجا بر گسترش دیدگاه فرد و همچنین پرهیز از تفکر سیاه و سفید (که "تفکر همه یا هیچ" نیز نامیده می شود) است، در عوض دیدگاه های مختلف را پذیرفت. یکی از راه‌های پذیرش در برابر نظرات و احتمالات جدید، جایگزینی کلمه اما با و است، مانند: "این گفتگو سخت و مفید است."

4. اثربخشی درون فردی

این مرحله شامل یادگیری تکنیک های ارتباطی است که به بهبود و تقویت روابط فرد و نه تشدید درگیری ها، کمک می کند،

تفاوت بین رفتار درمانی شناختی و رفتار درمانی دیالکتیکی (تفاوت DBT  با CBT)

CBT که مخفف رفتار درمانی شناختی است، یکی از محبوب ترین روش های روان درمانی است. این روش برای کمک به درمان اضطراب، افسردگی، سوء مصرف مواد و بسیاری دیگر از مشکلات سلامت روان استفاده می شود. رفتار درمانی دیالکتیکی در واقع یکی از اشکال رفتار درمانی شناختی است. تفاوت اصلی این است که با رفتار درمانی دیالکتیکی بیشتر بروی استراتژی‌های پذیرش و پذیرش خود قبل از تلاش برای تغییر رفتار تاکید دارد.

رفتار درمانی دیالکتیکی اساساً یک لایه دیگر به روش رفتار درمانی شناختی اضافه می کند:یعنی نیاز به اعتبارسنجی خود و پذیرش خود همان طور که هستید.اگرچه تغییر رفتار یکی از اهداف رفتار درمانی دیالکتیکی است (دقیقاً مانند رفتار درمانی شناختی)، اما پذیرش ابتدا باید اتفاق بیفتد تا احساسات / حالات روحی افراطی و غیرعادی فرد تثبیت شود.

نحوه کارکرد و مدت زمان اثرگذاری رفتار درمانی دیالکتیکی 

امروزه از روش رفتار درمانی دیالکتیکی برای کمک به درمان مبتلایان به موارد زیر استفاده می شود:

• اختلال شخصیت مرزی
• اختلال دو قطبی

حتما بخوانید: علائم اختلال دو قطبی چیست

• افسردگی
• اختلالات اضطرابی
• اختلالات خوردن، از جمله بولیمیا و پرخوری
• اختلال استرس پس از ضربه (PTSD)
• اختلالات سوء مصرف مواد، که معمولاً با سایر مشکلات سلامت روان رخ می دهد
• افکار و رفتارهای خودکشی

در بسیاری از موارد، اگر فردی با یک درمانگر فتار درمانی دیالکتیکی کار کند، آن فرد در جلسات درمانی فردی و گروه درمانی شرکت خواهد کرد. مهارت‌های فتار درمانی دیالکتیکی به صورت یک به یک بین درمانگر و مراجعه کننده انجام می‌شود، همچنین در یک محیط گروهی که به شرکت‌کنندگان کمک می‌کند یاد بگیرند که چگونه به طور مؤثر ارتباط برقرار کنند.تمربنات خانه و تماس های تلفنی بین جلسات نیز معمولاً برای بهبود ارتباط دخیل هستند.

از نظر مدت زمانی که طول می کشد تا شاهد پیشرفت باشیم، باید بگوییم اکثر افراد حداقل به شش ماه درمان  منظم نیاز دارند تا شاهد بهبود قابل توجهی در خلق و خو و کیفیت زندگی خود باشند. اگر فردی در یک برنامه بستری شرکت کند، حدود پنج تا شش هفته زمان کافی برای بهره مندی قابل توجه است.ثبات بسیار مهم است، به این معنی که در جلسات و جلسات هفتگی منظم شرکت کنید، زیرا این به شکل گیری مهارت ها کمک می کند.

مزایای رفتار درمانی دیالکتیکی

به گفته روان درمانگران، درمان DBT برخی از مزایای زیر را به بیماران ارائه می دهد:

• باعث ایجاد عزت نفس و اعتماد به نفس می شود.
• نوسانات عاطفی (مانند نوسانات خلقی شدید) را کاهش می دهد.
• مهارت‌های مقابله‌ای را در موقعیت‌های دردناک، مانند کاهش پاسخ استرس «جنگ یا گریز» و برانگیختگی فیزیکی فرد، بهبود می‌بخشد.
• با بهبود ارتباطات و احترام، تعارض در روابط را کاهش می دهد، حتی زمانی که افراد نیاز به ابراز وجود دارند.
• ممکن است به کاهش سوء مصرف مواد و افکار خودکشی کمک کند.

حتما بخوانید: روش های افزایش اعتماد به نفس در زنان و مردان

نحوه انجام رفتار درمانی دیالکتیکی

اگر می خواهید از فتار درمانی دیالکتیکی برای بهبود سلامت روانی و دیدگاه خود استفاده کنید، بهتر است ابتدا با یک متخصص بهداشت روان دارای مجوز و آموزش دیده، مانند روانشناس، روان درمانگر یا مددکار اجتماعی کار کنید.به دنبال درمانگری باشید که به طور خاص در زمینه فتار درمانی دیالکتیکی آموزش دیده است، زیرا این نوع درمان به مهارت های خاصی نیاز دارد. همچنین باید با درمانگر ارتباط داشته باشید و به او اعتماد کنید.

یک رابطه راحت و قابل اعتماد درمانگر و بیمار برای پیشرفت فتار درمانی دیالکتیکی بسیار مهم است، بنابراین حتماً با کسی کار کنید که احساس می‌کنید می‌توانید با او صحبت کنید و شما را در بهترین حالت ممکن می‌بیند.

آیا می توانید رفتار درمانی دیالکتیکی را به تنهایی در خانه تمرین کنید؟

بله. دقیقاً مانند درمان شناختی رفتاری CBT، می‌توانید از تکنیک‌های رفتار درمانی دیالکتیکی به تنهایی برای تغییر طرز فکر، بهبود نگرش خود به زندگی و کسب مهارت‌هایی استفاده کنید که به شما در مقابله با استرس و تعارض کمک می‌کند.

روش انجام رفتار درمانی دیالکتیکی در خانه

در ادامه چند راهکار برای تمرکز بر پذیرش و تغییر (اساس) رفتار درمانی دیالکتیکی و تحمل در برابر استرس ارائه شده است:

• مدیتیشن هدایت شده: که به شما کمک می کند یاد بگیرید که لحظه حال را بشناسید و بپذیرید. مدیتیشن همه چیز در مورد مشاهده آنچه در داخل و خارج از ما رخ می دهد، تجربه احساساتی در بدن شما است که با احساس شما مرتبط است، و اجازه می دهد افکار و احساسات شما به جای قضاوت یا درگیری با آنها،بیایند و بروند.

• یاداشت کردن چیزهایی که می‌توانید تغییر دهید و نمی‌توانید تغییر دهید. این کار به شما برای درک اینکه برخی چیزها خارج از کنترل شما هستند و ارزش استرس را ندارند، و معمولاً چند انتخاب (از جمله اینکه در هر موقعیتی چگونه واکنش نشان می دهید) دارید، کمک می کند.
• قرار گرفتن در معرض دمای سرد، مانند دوش آب سرد، پاشیدن آب سرد به صورت یا نگه داشتن تکه های یخ در دست. اینکار به شما چیزی می‌دهد که می‌توانید روی آن تمرکز کنید، زمانی که ذهن‌تان در حال تشویش است، انجام اینکار می‌تواند باعث ترشح مقداری آدرنالین در مغز شما شود که میتواند منجر به بهبود حالات روحی شما گردد.
• ورزش شدید، که مواد شیمیایی «احساس خوب» از جمله اندورفین را آزاد می‌کند. اگر به دنبال تمرینات ملایم تری که برای شما مناسب تر است باشیم، یوگا نیز می تواند مفید باشد.

• تمرینات تنفس عمیق، مانند تنفس دیافراگمی یا تنفس جعبه ای. (به مدت چهار ثانیه نفس بکشید و شش تا هشت ثانیه نفس را بیرون بدهید).
• آرام سازی پیشرونده عضلانی (شبیه به مدیتیشن های اسکن بدن)، که در آن ماهیچه های منقبض را در سراسر بدن خود آزاد می کنید.
• تجسم، که در آن خود را در جایی آرام در حال انجام کاری آرامش بخش تصور می کنید.
• مراقبت از بدن خود، از جمله با خواب کافی، خوردن یک رژیم غذایی سالم، مصرف داروهایی که برای شما تجویز شده و اجتناب از مواد تغییر دهنده خلق و خو (مانند الکل و سایر موارد) که می تواند منجر به اضطراب و افسردگی شود.

حتما بخوانید: درمان افسردگی در خانه بدون دارو با 18 راهکار

خطرات و عوارض جانبی رفتار درمانی دیالکتیکی

مانند هر نوع درمان دیگری، رفتار درمانی دیالکتیکی DBT تضمینی برای کمک به همه افراد نیست. معمولاً  این درمان برای افراد دارای ناتوانی ذهنی یا اسکیزوفرنی کنترل نشده توصیه نمی شود.

برای کسانی که تروما را تجربه کرده‌اند، مانند افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه PTSD، توصیه می‌شود که رفتار درمانی دیالکتیکی با سایر روش‌های درمانی که شامل درمان تروما هستند، ترکیب شود. اگر سوء مصرف مواد مشکل ساز باشد، ممکن است از تکنیک های دیگری نیز برای کمک به بیمار برای مقابله با علائم ترک استفاده شود.

بهترین راه حل برای دانستن اینکه آیا درمان رفتار درمانی دیالکتیکی DBT می تواند برای شما مفید باشد یا خیر، تماس با یک درمانگر است که در زمینه رفتار درمانی دیالکتیکی DBT آموزش دیده است. درمانگر می تواند وضعیت شما را ارزیابی کند.

به خاطر داشته باشید که در مورد داروهایی که مصرف می کنید یا برای شما تجویز شده است با درمانگر خود صحبت کنید و هرگز بدون راهنمایی مصرف داروهای تجویز شده را متوقف نکنید، زیرا این امر می تواند خلق و خوی شما را تغییر دهد و به طور بالقوه منجر به مشکلاتی مانند افسردگی شود.

نتیجه گیری:

DBT مخفف رفتار درمانی دیالکتیکی است که نوعی روان درمانی است که در آن افراد یاد می گیرند احساسات و تعارضات منفی را مدیریت کنند. درمان رفتار درمانی دیالکتیکی ابتدا برای افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی ایجاد شد اما اکنون برای کمک به درمان بسیاری از مسائل مانند افسردگی، اضطراب، سوء مصرف مواد و اختلال استرس پس از سانحه PTSD استفاده می شود. چهار محور در رفتار درمانی دیالکتیکی وجود دارد: پذیرش لحظه حال، تحمل پریشانی، کنترل عاطفی و ارتباط محترمانه با سایر افراد.

مقالات مرتبط:

علائم و درمان اختلال اضطراب فراگیر چیست

اختلال سلوک چیست ؛ علائم، علل و درمان اختلال رفتاری