مقایسه کردن خودمان با دیگران رفتاری طبیعی در میان انسان‌هاست. این رفتار به ما کمک می‌کند تا بتوانیم بهتر با دیگران ارتباط برقرار کنیم، از تجربیات یکدیگر بیاموزیم و تلاش کنیم تا از توانایی‌ها و پتانسیل‌های خود عقب نمانیم. گاهی اوقات این مقایسه‌ها باعث می‌شود احساس بهتری نسبت به خود داشته باشیم. با این حال، این کار می‌تواند برای ما استرس‌زا باشد و باعث شود بیشتر از حد نیاز وارد رقابت با دیگران شویم. در این مقاله از سایت سلام دنیا، درباره موضوع تاثیر مقایسه اجتماعی و چگونه خود را با دیگران مقایسه نکنیم صحبت کرده‌ایم. با ما همراه باشید.
چرا از سنین پایین خود را با دیگران مقایسه می‌کنیم؟
مقایسه اجتماعی یک رفتار رایج بین انسان‌هاست که از سنین بسیار پایین شروع می‌شود. برای مثال، به کودکان نوپا فکر کنید؛ زمانی که می‌بینند کودک دیگری اسباب بازی جدیدی دارد که آنها ندارند، ناراحت یا عصبانی می‌شوند. این نوع مقایسه‌ها در دوران دبستان شدت بیشتری پیدا می‌کند؛ زمانی که بچه‌ها سعی می‌کنند طبق مد روز رفتار کنند. انگار باید حتماً جدیدترین برنامه تلویزیونی را دیده باشید یا بهترین لباس‌ها را بپوشید تا از دیگران عقب نمانید.
حتما بخوانید: نشانه و عوارض مقایسه خود با دیگران چیست
در دبیرستان، مقایسه اجتماعی شدیدتر می‌شود. در این دوره، مسائلی مثل برندهای مختلف، موسیقی محبوب، گروه‌های اجتماعی و ترس از دست دادن فرصت‌ها (FOMO) خیلی مهم می‌شود. این نوع مقایسه‌ها در زندگی ما ادامه پیدا می‌کند و هیچ وقت کاملاً از بین نمی‌رود. وقتی بزرگ‌تر می‌شویم، هنوز هم تمرکز داریم روی رفتن به بهترین دانشگاه‌ها، پیدا کردن شغل‌های عالی و ازدواج با کسی که ممکن است دوستانمان حسادت کنند و یک زندگی خوب بسازند. بزرگسالان هم مانند نوجوانان با فشارهای مشابه مقایسه اجتماعی روبه‌رو هستند، مثل مقایسه ظاهر، موقعیت اجتماعی، دارایی‌ها و حتی روابط.
انواع مقایسه اجتماعی
محققان دو نوع مقایسه اجتماعی شناسایی کرده‌اند:
- مقایسه اجتماعی صعودی:در این نوع مقایسه، ما به افرادی نگاه می‌کنیم که احساس می‌کنیم وضعیت بهتری نسبت به ما دارند تا از آنها الهام بگیریم و احساس امید بیشتری پیدا کنیم. به عنوان مثال، ممکن است از رئیس خود الهام بگیرید، چون آنها در کارشان موفق بوده‌اند و شما سبک رهبری و دستاوردهایشان را تحسین می‌کنید. شما خودتان را با آنها مقایسه می‌کنید تا تلاش کنید و تغییراتی ایجاد کنید که روزی به سطح آنها برسید. حتی ممکن است به موفقیت‌های آنها حسادت کنید.
- مقایسه اجتماعی رو به پایین: در این نوع مقایسه، ما به افرادی نگاه می‌کنیم که احساس می‌کنیم وضعیتشان بدتر از ماست، تا به نوعی احساس بهتری نسبت به خودمان و موقعیت‌مان پیدا کنیم. این کار ممکن است بد به نظر برسد، اما همه در بعضی مواقع این کار را انجام داده‌اند. مثلا فرض کنید شما برای آخر هفته پول کافی ندارید و از اینکه نمی‌توانید با دوستانتان به کنسرت بروید ناراحتید. حالا اگر فردی را ببینید که بی‌خانمان است، ممکن است کمی احساس بهتری نسبت به وضعیت مالی خود پیدا کنید، چون این مقایسه به شما کمک می‌کند تا زندگی خود را از زاویه‌ای متفاوت ببینید.
تأثیر عزت نفس بر نحوه برخورد با مقایسه اجتماعی
برخی عوامل می‌توانند تاثیر زیادی بر مفید یا مضر بودن مقایسه‌های اجتماعی داشته باشند. این عوامل شامل عزت نفس ما، میزان استرس در زندگی و اینکه آیا مقایسه‌های ما صعودی (با کسانی که وضع بهتری دارند) یا نزولی (با کسانی که وضع بدتری دارند) هستند، می‌شود. افرادی که عزت نفس بالاتری دارند و استرس کمتری در زندگی‌شان وجود دارد، معمولاً در مقایسه‌های اجتماعی بهتر عمل می‌کنند و ممکن است کمتر نیاز به مقایسه خود با دیگران داشته باشند. اما کسانی که عزت نفس پایین‌تری دارند یا استرس بیشتری را تجربه می‌کنند، بیشتر از مقایسه‌های نزولی استفاده می‌کنند. این نوع مقایسه‌ها ممکن است به طور موقت وضعیت روحی آنها را بهبود بخشد، ولی اثر آن به اندازه کسانی که شرایط بهتری دارند، مثبت نیست.
حتما بخوانید: چگونه به خود باوری برسیم
مقایسه‌های اجتماعی صعودی
مقایسه کردن خودمان با کسانی که وضعیت بهتری دارند می‌تواند باعث شود احساس الهام‌بخشی پیدا کنیم. برای مثال، افرادی که در یک مسیر شغلی خاص پیش می‌روند، ممکن است روزنامه‌نگاران مورد علاقه‌شان را در اینستاگرام دنبال کنند تا انگیزه‌شان را برای رسیدن به اهداف خود حفظ کنند. اما افرادی که اعتماد به نفس کمتری دارند یا اخیراً مشکلات شغلی را تجربه کرده‌اند، وقتی خود را با دیگران مقایسه می‌کنند، ممکن است احساس بدتری پیدا کنند. این نوع مقایسه‌ها می‌تواند باعث افت خلق و خو و افزایش استرس شود.
میزان ایجاد استرس در مقایسه اجتماعی
مقایسه اجتماعی به شکل‌های مختلفی انجام می‌شود. در واقع، هر وقت که مردم دور هم جمع می‌شوند، ما به طور طبیعی خودمان را با دیگران مقایسه می‌کنیم و معمولاً یک نوع رتبه‌بندی یا سلسله‌مراتب، چه رسمی و چه غیررسمی، شکل می‌گیرد. مثلاً در باشگاه‌ها، افرادی به عنوان مسئول یا رئیس انتخاب می‌شوند، به نفرات برتر جوایزی داده می‌شود و بیشتر اعضا می‌دانند چه کسانی نفوذ بیشتری دارند. حتی در گروه‌های مادران هم این مقایسه‌ها دیده می‌شود؛ مثلاً مادرها رشد و پیشرفت نوزادان‌شان یا روابط خود را با هم مقایسه می‌کنند تا مطمئن شوند فرزندشان به خوبی رشد می‌کند و خودشان را مادر موفق‌تری بدانند.
ما از افراد موفق گرفته تا کسانی که به دنبال دوستان و سرگرمی هستند، تمایل داریم خود را با دیگران مقایسه کنیم. به یاد داشته باشید که هر دو نوع مقایسه اجتماعی می‌توانند باعث استرس شوند. این مقایسه‌ها ممکن است ما را تحت فشار قرار دهند. وقتی خود را با کسانی که وضعیت بهتری دارند مقایسه می‌کنیم، ممکن است احساس کمبود کنیم. از طرف دیگر، وقتی خود را با کسانی که وضعیت بدتری دارند مقایسه می‌کنیم، ممکن است احساس غرور یا رقابت کنیم که می‌تواند در روابط ما استرس ایجاد کند.
رسانه‌های اجتماعی و تأثیر آنها بر مقایسه اجتماعی
بسیاری از مردم متوجه شده‌اند که رسانه‌های اجتماعی مقایسه اجتماعی را به بدترین شکل ممکن شدیدتر می‌کنند و باعث می‌شوند نسبت به خودمان احساس بدتری داشته باشیم. این فضا، مقایسه با دیگران را به سطحی جدید می‌برد. ما می‌بینیم که دیگران چه کارهایی می‌کنند که ما نمی‌کنیم و همین باعث می‌شود نگران شویم که شاید به اندازه کافی موفق نیستیم، به اندازه کافی پول درنمی‌آوریم یا آن‌طور که باید از زندگی لذت نمی‌بریم. در واقع، ما زندگی عادی خودمان را با بهترین لحظات انتخاب‌شده دیگران مقایسه می‌کنیم.
حتما بخوانید: 21 مهارت توسعه فردی برای زندگی بهتر
ما واقعاً نمی‌دانیم که دیگران در شبکه‌های اجتماعی فقط عکس‌های زیبا و لحظات خاص‌شان را از بین ده‌ها عکس انتخاب می‌کنند و منتشر می‌کنند، یا اینکه واقعاً در لحظه و اتفاقی آنها را به اشتراک می‌گذارند. در هر صورت، خیلی‌ها متوجه شده‌اند که رسانه‌های اجتماعی مقایسه با دیگران را شدیدتر و سخت‌تر می‌کنند و باعث می‌شوند ما نسبت به خودمان احساس بدتری پیدا کنیم و عزت نفس‌مان پایین بیاید.
هرچند این احساسات گاهی به‌صورت ناخودآگاه ایجاد می‌شوند، اما نباید اجازه دهیم که این تمایل به مقایسه اجتماعی تبدیل به بخشی از شخصیت‌مان شود. با کمی آگاهی و تلاش می‌توانیم این رفتار را کنترل کنیم و کمتر تحت تأثیر آن قرار بگیریم. اولین قدم هم این است که متوجه شویم چه زمانی خودمان یا دیگران در حال مقایسه اجتماعی هستیم.
آیا همیشه مقایسه خود با دیگران چیز بدی است؟
اگرچه ممکن است کمی عجیب به نظر برسد، اما رقابت و مقایسه اجتماعی می‌تواند جنبه‌های مثبتی هم داشته باشد. مثلاً وقتی دوستان ما موفق می‌شوند، این موفقیت می‌تواند به ما انگیزه بدهد تا بهترین خودمان باشیم. این نوع مقایسه، که به آن مقایسه اجتماعی رو به بالا می‌گویند، می‌تواند مثبت باشد، به خصوص وقتی آنها تجربیات و رازهای موفقیتشان را با ما به اشتراک می‌گذارند. اگر بخواهیم با یک الگو یا دوست موفق همراه باشیم، معمولاً بهتر عمل می‌کنیم و می‌توانیم با حمایت از دیگران، خود را بهبود بخشیم. از طرف دیگر، وقتی خود را با کسانی که وضعیت بدتری نسبت به ما دارند مقایسه می‌کنیم، معمولاً بیشتر قدر آنچه داریم را می‌دانیم و نسبت به آنها احساس همدلی و قدردانی بیشتری پیدا می‌کنیم.
وقتی با یک الگو یا دوست موفق همراه می‌شویم، معمولاً عملکرد بهتری داریم و می‌توانیم خود را بهبود بخشیم. همچنین، گاهی اوقات ترس از خجالت یا شکست می‌تواند باعث انگیزه در افراد شود. حتی ترس از شرمندگی به خاطر شکست هم می‌تواند باعث پیشرفت شود. تفاوت اصلی بین رقابت دوستانه و رقابت منفی این است که در رقابت دوستانه، حمایت و انگیزه برای موفقیت وجود دارد، اما در رقابت‌های منفی، دشمنان از شکست دیگران لذت می‌برند. در مقابل، دوستان واقعی شما را تشویق می‌کنند تا موفق شوید، از موفقیت‌های شما خوشحال می‌شوند و در زمان‌های سخت از شما حمایت می‌کنند تا ادامه دهید.
چگونه از مقایسه اجتماعی رها شویم؟
اگر متوجه شدید که زیاد خودتان را با دیگران مقایسه می‌کنید، مثلاً وقتی با نگاه به کسانی که وضعیت بدتری دارند، احساس برتری می‌کنید، یا وقتی خود را با افراد موفق‌تر مقایسه می‌کنید و احساس شکست می‌کنید، مهم است که از این دام ذهنی بیرون بیایید. این نوع فکرها می‌توانند به شما آسیب بزنند. در ادامه، چند راه ساده وجود دارد که با استفاده از آنها می‌توانید ذهن خود را آموزش دهید تا کمتر نگران کارها و نظرات دیگران باشید.
1. رهایی از مقایسه اجتماعی از طریق پیدا کردن رول مادل ها (الگوهای نقش)
اگر سعی دارید با الگوهای خود همگام شوید، می‌توانید از موفقیت‌های آنها الهام بگیرید (مثل انگیزه شخصی یا دیدن کارهایی که برایشان مفید بوده) بدون اینکه رقابت را وارد روابط خود کنید. بنابراین، بهتر است به جای اینکه نزدیک‌ترین دوست خود را به عنوان الگو انتخاب کنید، از افراد معروف یا تأثیرگذار پیروی کنید، چون ممکن است این کار به طور ناخودآگاه فشار به رابطه شما وارد کند.
حتما بخوانید: هوش هیجانی (هوش احساسی) چیست
2. رهایی از مقایسه اجتماعی از طریق ایجاد یک دایره حمایتی
برای جلوگیری از مقایسه‌های مضر، سعی کنید خود را در میان افرادی قرار دهید که شما را حمایت می‌کنند و روی آنها تمرکز کنید. این می‌تواند شامل یک گروه از دوستان با هدف مشترک باشد. شما می‌توانید یک گروه ورزشی یا هر نوع گروه دیگری که حول یک هدف خاص ساخته شده است، راه‌اندازی کنید. اگر به نویسندگی یا هنرهای خلاقانه علاقه دارید، می‌توانید گروهی از افراد با همین علاقه‌ها پیدا کنید که گهگاهی دور هم جمع می‌شوند و کارهای یکدیگر را نقد می‌کنند.
3. رهایی از مقایسه اجتماعی از طریق پیدا کردن یک شریک مسئولیت‌پذیر
همچنین می‌توانید یک شریک همراه و مسئول پیدا کنید تا با هم انگیزه‌تان را حفظ کنید. به جای اینکه در یک گروه باشید، شما و این فرد می‌توانید اهداف‌تان را با هم بررسی کنید، موفقیت‌های‌تان را با هم جشن بگیرید و به هم کمک کنید که به برنامه‌تان پایبند بمانید. این روش خیلی مفید است، چون حمایت روحی و انگیزه شخصی برای هر دوی شما فراهم می‌کند. همچنین باعث می‌شود احساس مسئولیت بیشتری داشته باشید (چون اگر برنامه را رها کنید، نه تنها خودتان، بلکه شریکتان را هم ناامید می‌کنید) و جشن گرفتن موفقیت‌های کوچک را هم لذت‌بخش‌تر می‌کند.
4. رهایی از مقایسه اجتماعی از طریق شکرگزاری
وقتی متوجه شدید که دارید خودتان را با دیگران مقایسه می‌کنید، سعی کنید ذهن‌تان را متعادل نگه دارید. مثلاً اگر به موفقیت کسی حسادت کردید، به خودتان یادآوری کنید که شما هم موفقیت‌ها و توانایی‌های خاص خودتان را دارید. یا اگر حس کردید دارید کسی را قضاوت می‌کنید، سعی کنید به ویژگی‌های مثبت او و چیزهای خوبی که با خودش به جمع می‌آورد فکر کنید. این کار کمک می‌کند دیدتان منصفانه‌تر و آرام‌تر باشد.
5. رهایی از مقایسه اجتماعی از طریق پرورش نوع‌دوستی
نوع‌دوستی فواید زیادی دارد، بنابراین اگر این رفتار را به یک عادت همیشگی تبدیل کنید، نه تنها به دیگران کمک می‌کنید، بلکه خودتان هم بهره‌مند خواهید شد. سعی کنید کارهای کوچکی برای دوستان و حتی غریبه‌ها انجام دهید. تمرین مراقبه محبت‌آمیز هم می‌تواند به شما کمک کند. وقتی بهترین نسخه از خودتان باشید، دیگر کمتر درگیر مقایسه با دیگران خواهید شد.
سخن آخر
مقایسه اجتماعی بخشی از تجربه انسانی است که از سنین پایین آغاز می‌شود و می‌تواند هم مفید و هم مضر باشد. این مقایسه‌ها می‌توانند انگیزه‌مان را افزایش دهند یا باعث کاهش عزت نفس شوند. رسانه‌های اجتماعی فشار بیشتری به این مقایسه‌ها وارد می‌کنند، اما می‌توان با آگاهی، شکرگزاری و پرورش نوع‌دوستی از آنها رهایی یافت. در نهایت، هدف اصلی باید رشد و بهبود فردی باشد، نه رقابت یا حسادت.
دیدگاه ها