در این مقاله سعی شده است تا اطلاعات مفیدی درباره ورزش از جمله: زمان مناسب ورزش، بهترین انواع ورزش، ورزش متناسب با مزاج و.... را در اختیار شما قرار دهیم.
ضرورت ورزش
بدن ما دائما به غذا نیاز دارد و به طور طبیعی همه غذایی که می خوریم، به عضو تبدیل نمی گردد و همواره مقداری از آن به صورت ادرار و مدفوع دفع می گردد؛ اما مواد زائد دیگری در بدن به وجود می آید که با هیچ یک از این ها دفع نمی شود. علت این امر آن است که این مواد اضافی یا خیلی کم هستند و طبیعت مدیره بدن به دفع آنها نمی پردازد و یا چون به تدریج جمع می شوند، طبیعت بدن متوجه دفع آن ها نمی شود و تنها روش دفع آن، ورزش است. ورزش با افزایش گرمی بدن و کاهش رطوبات به وسیله تعریق، باعث دفع این مواد زائد می شود. بنابراین خوردن بدون ورزش، زمینه ساز بسیاری از بیماری هاست. با این تعریف، مشخص است که هدف اصلی از ورزش عرق کردن است و تحرک، هدف بعدی است.
تعریف ورزش
ورزش آن است که بدن، اندکی گرم و سرخ گردد و عرق از آن خارج شود و نفس به شماره بیفتد. وقتی به این حد رسید، باید مقداری ادامه داد و سپس آهنگ آن را کم کرد. از نظر طب سنتی، ورزش سنگین که در آن بدن به سختی بیفتد و عرق بسیار از بدن خارج شود، بسیار مضر است و باعث تحليل رطوبت اصلی و حرارت غریزی - که دو فاکتور ادامه حیات اند می شود. افراط در ورزش باعث سردی بدن می شود. ورزش باید با نشاط و سبکی و آسانی صورت گیرد و از حدش - که سرخ شدن بدن و سرعت تنفس و عرق کردن است- خارج نشود.
چرا هر روز ورزش کردن ضروری است؟
چون این مواد اضافی مرتب در بدن تولید می شوند (با خوردن هر وعده غذایی مقداری مواد اضافی نیز تولید می شود) باید هر روز ورزش کرد. تمامی حرکات، گرمی را افزایش می دهند و موجب کاهش رطوبات بدن می گردند و استراحت، رطوبات بدن را باز می گرداند و قوای لازم برای حرکات بعدی را فراهم می آورد. ورزش در عصر جدید ضروری تر هم شده است، چون در زمان قدیم علاوه بر این که همواره فعالیت بدنی (کار) داشته اند. با حمام و دیگر روش ها هم تعریق داشته اند، این در حالی است که ما هیچ یک از این ها را نداریم؛ از این رو نیاز است با ورزش آن را جبران کنیم.
زمان مناسب ورزش
بهترین زمان ورزش، موقع خالی شدن معده از غذاست که حدود دو تا سه ساعت طول می کشد. ورزش در موقع پری معده مضر است اما در موقع گرسنگی، مضرات آن بیشتر است. چنان که بوعلی به نقل از بقراط می فرماید: «ورزش بر امتلاء، بهتر از خلأ معده است». با این حساب ورزش صبحگاهی، بدترین زمان برای ورزش است و باعث از دست دادن رطوبات اصلی بدن می شود. بهترین موقع برای ورزش؛ 2 تا 8 ساعت پس از غذاست. قبل از ورزش باید روده ها و مثانه را خالی کرد.
ورزش متناسب با مزاج
در موقع ورزش، گرمی بدن بالا می رود و از طرفی بدن عرق می کند. یعنی رطوبات آن دفع می شود. پس ورزش باعث خشکی بدن می شود. بنابراین مزاج ورزش، گرم و خشک است. پس برای افراد بلغمی که دارای مزاج سرد و تر هستند. بسیار مفید است. این افراد به ورزش بیشتری نیاز دارند و ورزش آنها باید تا حدودی سنگین باشد. ورزش برای افراد صفراوی که مزاجی گرم و خشک دارند، مناسب نیست؛ چون بدن آنها را گرم تر و خشک تر می کنند. افراد صفراوی مزاج بهتر است کمتر فعالیت کنند. برای دموی ها حرکت خوب است و تنبلی را از آنها دور می نماید. برای سوداوی ها حرکت معتدل مناسب است.
بهترین انواع ورزش
با توجه به مبانی گفته شده، بهترین ورزش، نرمش های متعادل، پیاده روی و کوهنوردی، شنا و اسب سواری می باشد. در شنا و نرمش و اسب دوانی و دویدن، به دلیل این که جميع اعضای بدن در حرکت اند. اثر ورزش به جميع اعضای بدن می رسد و نافع ترین ورزش ها برای همه افراد است.
کار و ورزش
همان طور که گفتیم، ورزش برای تعریق و تحرک بدن است و اگر این دو با کار محقق شود، ما به مقصود خود رسیده ایم. اگر کار ما در طبیعت باشد، تفریح هم کرده ایم.
برخی کارها یک ورزش تمام عیار هستند
می دانیم که تقریبا همه انبیا، چوپان بوده اند و کشاورزی طبق روایات. بهترین شغل و کار است. این روایات بسیار زیاد هستند و تأکید بليغ در آنها بر کشاورزی وجود دارد و از طرفی، سیره عملی ائمه (ع) هم آن را تأیید می کند. در زیر به چند مورد از این روایات اشاره می کنیم :
- «درخت بکارید و کشاورزی کنید که هیچ عملی از این حلال تر و پاکیزه تر نیست»
- «کشاورزان، گنج های جامعه اند، غذای پاکیزه را که خداوند ارزانی داشته، کشت می کنند و در روز قیامت، برترین مقام را دارند و به خدا نزدیک ترند و آنها را به نام «پربرکت» صدا می زننده»
- «حق تعالی برای پیغمبرانش شخم و زراعت کردن را اختیار کرده تا از آمدن باران کراهت نداشته باشد»
- «در میان کارها چیزی در نزد خدای متعال، محبوب تر از کشاورزی نیست؛ خدا هیچ پیامیری را مبعوث نکرد، مگر این که کشاورز بود، جز ادریس که خیاط بوده».
سفارش به کار یدی (دستی)
1. در روایات کار یدی برای کسب درآمد، جایگاه والایی دارد؛ به طوری که آن را از صفات انبیا و اولیا دانسته اند. در روایتی در وصف حضرت داود (ع) این گونه آمده است: «حق تعالی به حضرت داود (ع) خطاب نمود: اگر از بیت المال نمی خوردی و به دست خود کسب می کردی، نیکو بنده ای بودی. چون این خطاب رسید، حضرت داود(ع) چهل روز گریست. پس حق تعالی به آهن وحی فرستاد که برای بنده من، داود(ع)، نرم شو، پس آهن در دست آن حضرت مانند موم نرم شد؛ پس هر روز یک زره به دست خود می ساخت و به هزار درهم می فروخت تا آن که 360 زره ساخت و از بیت المال غنی شد»
2. از علی بن ابی حمزه منقول است که حضرت امام موسی کاظم (ع) را دیدم که در زمین خود، کار می کرد و پاهای آن حضرت به شدت عرق کرده بود. گفتم: فدای تو شوم، خدمت کاران کجا رفته اند که شما خود این کار را می کنید؟ فرمود: کسی که برتر از من و پدر من بوده است، با بیل در زمین کار می کرده است؛ پس فرمود: حضرت رسول (ص) و حضرت امیرالمؤمنین (ع) و تمام پدران من، با دست خود در زمین کار کرده اند و این کار پیغمبران و اوصیای ایشان و صالحان است.
3. در اوصاف امیر المومنین (ع) آمده است که: آن حضرت خود هیزم تهیه می کرد و آب از چاه می کشید و جارو می کرد و حضرت فاطمه آسیاب می کرد و خمیر می نمود و نان می پخت.
ورزش در عصر جدید
در سابق ورزش به شکل امروزی نه معمول بوده است و نه به آن نیاز داشته اند. در سابق همه مردم در طبیعت و با طبیعت زندگی می کردند و کار آن ها همراه با فعالیت بدنی و تعریق بوده و وقت کار، وقت ورزش هم بوده است. این که در تاریخ ورزش آن را به دوران های قبل می رسانند درست نیست؛ در ورزش زورخانه ای بیشتر جنبه پهلوانی، عیاری و جوانمردی آن مدنظر بوده تا جنبه تحرک و فعالیت بدنی. در نظام سنتی کارهایی که امروزه توسط تکنولوژی انجام می شود، توسط بشر انجام می شده است؛ هم فال بود هم تماشا، هم ورزش بود و هم کار انجام می شد.
چرا به ورزش و تفریح نیاز داریم
ورزش در عصر جدید، زاییده زندگی مدرن شهری است؛ جایی که افراد کارشان یک نواخت است، همه افراد یا اداری اند و یا در فضای صنعتی مشغول به کار هستند مشاغل در عصر مدرن یکنواخت و بی روح اند و فرد در این فضا، دچار یک نوع رخوت و بی تحرکی عمومی و یکنواختی می شود. آیت الله جوادی آملی در کتاب فطرت در قرآن می فرمایند: تکنولوژی میراننده فطرت است. در واقع تکنولوژی و زندگی ماشینی نه تنها میراننده فطرت، بلکه میراننده طبیعت و غریزه هم هست و هر چه بیشتر غلبه کند، بیشتر طبیعت و غریزه را ضعیف و بی رمق می کند؛ از این رو در زندگی صنعتی، انسان ها همواره به دنبال فرار از کار و یافتن یک تفریح در تعطیلات هستند.
چگونه ورزش می کنیم؟
در عصر جدید همه کارها توسط ماشین انجام می شود و مجبورند برای ایجاد تحرک، به ورزش پناه ببرند. در یک دور باطل، همه چیز را ماشینی کرده ایم و با وارد کردن تکنولوژی به درون خانه ها باعث عدم تحرک افراد شده ایم. از طرفی، برای افزایش تحرک و جبران بی تحرکی، به ایجاد پارک های ورزش می پردازیم؛ تکنولوژی، بی تحرکی می آورد و با همان تکنولوژی، بی تحرکی افراد را جبران می کنند. وسایل ورزشی (تردمیل و دوچرخه ثابت) مرده و بی روح اند و نمی توانند به انسان نشاط و سر زندگی بدهند. آیا به نظر شما ورزش در یک سالن سربسته، به روی پلاستیک و تشک های پلاستیکی در میان شلوغی و سر و صدای سالن و به مدد یک سری ابزارهای تکنولوژیکی و صدای آهنگ های مهیج و تند، با کار در دل طبیعت و به دور از هیاهوی صنعت یکسان است؟
ضررهای حرکت زیاد
حرکت و سکون باید متعادل و بر اساس مزاج باشد. افراد مختلف نیازهای متفاوتی به ورزش دارند و وضعیت مزاجی هر فرد، مقدار نیاز او به ورزش را تعیین می کند. ورزش های سنگین که در آن ها به بدن فشار زیادی وارد می شود، همچون وزنه برداری، بوکس و ... باعث ضعف بدن و بروز امراض و عوارض بدنی و کاهش عمر می شود. چنان که گفته می شود بیشتر قهرمان های این ورزش ها، عمر کمی دارند. حرکت بیش از اندازه (ورزش های سنگین و طاقت فرسا) به خصوص اگر تکرار شود، ایجاد گرمی زیاد نموده و در طی زمان فرد دچار سردی و خشکی می گردد و مستعد بیماری های سوداوی می شود.
معایب ورزش مدرن
با توضیحات بالا، سه اشکال مبنایی در ورزش مدرن وجود دارد:
- اولا، این ورزش بر اساس قهرمان سازی تدوین می شود و ملاک سلامتی در آن بسیار کم رنگ است. ورزش های مدرن، ضد سلامتی هستند و هر چه به قهرمان بودن نزدیک تر شویم و مؤلفه سلامتی را لحاظ نکنیم، از سلامتی بیشتر فاصله می گیریم.
- ثانيا، تجویز ورزش برای همه افراد یکسان و یک شکل است، در حالی که بدن های افراد مختلف است. هر بدن قوه ها و مکانیسم ها و اقتضائات مشخصی دارد که در طب سنتی این مسئله با بحث مزاج ها حل می شود. اما در ورزش مدرن، نسخه های یکسانی برای همه مزاج ها پیچیده می شود.
- ثالثا، تکنیک محور است و با تکنولوژی عجین است؛ در حالی که اساسا طبیعت بدن از تکنیک و صنعت گریزان است و همواره به دنبال فرار از زندگی صنعتی و پناه بردن به طبیعت است. این مسئله در ورزش ضرورت بیشتری دارد.
سلامتی در ورزش جدید
ورزش جدید نه تنها نتوانسته سلامتی بدن را تضمین کند، بلکه فشارهای زیادی که ورزشکار جهت تمرین باید متحمل شود، به بدن و سلامت او آسیب می رساند. بارها از رادیو و تلویزیون و رسانه ها شنیده ایم که فلان ورزشکار در جریان تمرین با مسابقه ورزشی مصدوم شده و دیگر نمی تواند بازی کند. بلکه حتی ورزش جدید روان و روح ورزشکار را نیز به سمت رفتارهای عصبی سوق داده است.| بنابراین آرامشی که پهلوانان سابق در برخورد با دیگران داشته اند. از میان رفته است. ورزشکار ورزش جدید اگر خیلی هنر کند، بتواند با سلامتی و آرامش خاطر، دوران ورزشی خود را طی نماید. این یعنی ورزش حرفه ای تاریخ مصرف دارد و ورزشکار بدن خود را برای قهرمان شدن مصرف می کند. چیزی که در ورزش پهلوانی چه در غرب (قرون وسطی) و چه در ایران نبود و پهلوان، تا آخر عمر یک جوان مرد با رفتارهای اخلاقی خاص خود باقی می ماند.
این گونه نیست که همه ورزش ها به دنبال سلامتی باشند و هدف غایی آن ها سلامتی باشد؛ بررسی اجمالی ورزش های جهانی نشان می دهد که تعدادی از ورزش ها نه تنها عامل سلامتی نیستند، بلکه صرفا عامل هیجان کاذب و سریع هستند و تهدید بزرگی برای سلامتی هم به حساب می آیند و صرفا کارکرد هیجان با پرورش اندام و یا هر دو را دارد. ورزش هایی مانند: اتومبیل رانی، مسابقات رالی و اسکی از این قبیل اند. برخی مانند بدن سازی صرفا پرورش اندام اند و اندام را به نمایش می گذارند.
در برخی ورزش ها خشونت و هیجان و توحش به هم می رسد، این ورزش ها را بیشتر در آمریکا می بینیم. در ورزش بوکس و کشتی کج، اوج این توحش و حیوانی شدن را می توان مشاهده کرد. در این ورزش ها هدف، کشتن حریف، نابودی او و ایجاد هیجان در تماشاچیان است و بوکسورها چیزی جز بازیچه دست قماربازان و سرمایه داران نیستند.
اصول مهم درباره ورزش
بنابراین باید در مورد ورزش به اصول زیر توجه کرد :
- برای سلامتی ورزش کنیم: هدف اصلی از ورزش، سلامتی جسم و روح است، نه غلبه بر حریف؛ هر چند نیاز است عده ای برای قهرمانی و افزایش غرور ملی به دنبال ورزش قهرمانی بروند، اما باید دقت شود که اگر استعداد ورزش قهرمانی را نداریم، ورزش سنگین به بدنمان تحمیل نکنیم.
- برای سربازی ورزش کنیم: هدف از سلامتی در ورزش، باید سربازی در راه حق و زمینه سازی برای دولت کریمه باشد. بنابراین برای رسیدن به آن، باید همیشه مدنظرمان باشد که برای چه ورزش می کنیم. اگر قصدمان از ورزش سربازی باشد، طبعا به سمت ورزش هایی می رویم که ما را برای سربازی آماده کند؛ شنا و تیراندازی ورزش هایی هستند که در روایات به آن ها سفارش شده است علت آن است که هر دوی این ورزش ها در جنگ ها کاربرد داشته اند. البته ممکن است حکمت هایی دیگری هم داشته باشند.
- ورزش جمعی بهتر از ورزش فردی است: برای این که روحیه کار جمعی در ما تقویت شود و برای ورزش نشاط بیشتری داشته باشیم به صورت جمعی ورزش کنیم. این نوع ورزش کردن باعث می شود فردگرایی که در عصر جدید بر روابط انسان ها سایه افکنده- در ما کمرنگ تر شود.
- در ورزش از تکنولوژی استفاده نکنیم: همان طور که قبلا توضیح داده شد، ورزش جدید به مدد تکنولوژی انجام می شود و به همین دلیل به عرصه ای دیگر از سودآوری نظام سرمایه داری تبدیل شده است. این مسئله باعث شده که برای ورزش هم هزینه کنیم، در حالی که اگر نرمش و ورزش های غیر تکنولوژیک باب شود، دیگر برای دویدن و نرمش کردن و کوه نوری هزینه ای نخواهیم پرداخت.
- به جای ورزش کار کنیم: برای برخی از ما این امکان فراهم است که مزرعه کوچک و یا دامداری کوچکی در نزدیکی خانه و یا در حیاطمان تدارک ببینیم و به جای ورزش، در آن جا کار کنیم در این صورت، علاوه بر ورزش، کار تولیدی هم کرده ایم.
- در ورزش با طبیعت آشتی کنیم؛ کوهنوردی کنیم.
بهترین ورزش ها
1. کوه نوردی
با مقدمات گفته شده در بالا، مشخص است که یکی از بهترین ورزش ها کوهنوردی است.
مزایای کوه نوردی
1. انس با طبیعت و تأمل در آفاق
در کوه نوردی بر خلاف ورزش های دیگر که در سالن های سربسته و در فضای صنعتی می باشد. انسان مستقیما با طبیعت ارتباط برقرار می کند و با آن مأنوس می شود. نشانه های خدا در طبیعت را لمس می کند و سیر در آفاق محقق می شود. تجربه رفتن به کوه و تنفس هوای خنک و پاک برای همه ما دلپذیر است. هوای سالم و کوهستانی مهم ترین مسئله در حفظ سلامتی است.
2. بی هزینه بودن
یکی از مشکلاتی که نوع مراکز فرهنگی با آن روبه رو هستند، مسئله کمبود بودجه است. با توجه به این که استفاده از امکانات ورزشی مانند سالن های ورزشی و استخر و پینت بال و... هزینه بر است، این مراکز باید به دنبال ورزش های جایگزین باشند که در عین کارایی کمترین هزینه را داشته باشد؛ کوهنوردی در مقایسه با این ورزش ها کمترین هزینه را دارد.
3. ورزیدگی
در کوه نوردی چون ارتباط مستقیم با طبیعت و مشکلات آن ظهور می باید، از این رو عرصه بسیار خوبی برای پخته شدن و لمس کردن سختی ها است.
4. درس طبیعت شناسی
در کوهنوردی می توان با طبیعت، آشتی و با آن زندگی کرد؛ با آن مأنوس شد و از آن الهام گرفت. می توان با صخره ها، با گیاهان و حيوانات طبیعت به خداشناسی رسید. با تأمل و تفکر در آسمان ها و تأمل و تعمق در آن ها، خدا را دریافت در کنار همه این ها کار بزرگی که می توان انجام داد، شناخت مظاهر طبیعت است؛ گیاه شناسی، سنگ شناسی، حیوان شناسی و ستاره شناسی از جمله اموری است که در یک کوه نوردی می توان انجام داد. پدران و مادران ما همه گیاهان طبیعت را می شناختند؛ با آنها مأنوس بودند، از آن استفاده می کردند و با عوارض و خواص آنها آشنا بودند. می دانستند که هر دارو دوای چه دردی است و هر سنگی چه خاصیتی دارد. دوری ما از طبیعت باعث شده که وقتی به کوه می رویم، هیچ یک از گیاهان آن را نشناسیم. می توان از افراد مسن تر با گیاه شناس در این کار، استفاده کرد. به امید این که این کار مقدمه ای باشد برای این که دارو و غذای بوم و منطقه خودمان را بخوریم.
البته دقت شود طی مسافت های زیاد در کوهنوردی مشکلاتی را برای مفاصل ایجاد می کند. از این رو توصیه می شود که به طور مرتب کوهنوردی کنید، اما در مسافت های کوتاه.