گاهی اوقات از دست دادن حافظه به راحتی درمان می شود. اکثر ما گاه به گاه یا مکررا تجربه ناخوشایند فراموش کردن چیزی را داشته ایم. این دوره های از دست دادن حافظه می تواند باعث تحریک و دلسردی شده و همچنین ترس از اینکه ما در ابتدا «فراموش می کنیم» و بعدا می تواند باعث شروع بیماری آلزایمر شود. اگرچه آلزایمر و دیگر انواع زوال عقل مسئول بسیاری از موارد از دست دادن حافظه هستند، اما خبر خوب این است که عوامل غیر دائمی دیگری نیز وجود دارد که می تواند باعث از دست دادن حافظه شود. بهتر از آن، برخی از این اختلالات به راحتی قابل بهبودی هستند. بنابراین، چه چیزی باعث فراموشی ما می شود؟ چه چیزی مانع از ذخیره ذهنی بخشی از اطلاعات یا توانایی به خاطر آوردن آن می شود؟ در اینجا برخی از دلایلی که باعث می شود ما مسائل را به خاطر نیاوریم، ذکر شده است.
علل مختلف از دست دادن حافظه و فراموش کردن مسائل
الف: علل عاطفی ضعف حافظه کوتاه مدت
از آنجایی که ذهن و بدن ما به هم مرتبط هستند و بر روی یکدیگر تاثیر می گذارند، احساسات و افکار ما می توانند بر روی مغز تاثیرگذار باشند. انرژی لازم برای مقابله با احساسات خاص یا فشارهای زندگی می تواند مانع از ذخیره یا به یاد آوردن جزئیات و برنامه ها شود. غالباً این عوامل عاطفی از دست دادن حافظه می توانند با پشتیبانی، مشاوره، تغییر در سبک زندگی و حتی صرفا آگاهی و محدود کردن قرارگیری در معرض چیزهایی که باعث افزایش استرس می شوند، بهبود پیدا کند.
1. استرس
استرس بیش از حد می تواند ذهن ما را تحت تاثیر قرار دهد و باعث حواس پرتی و از دست دادن حافظه شود. اگرچه استرس کوتاه مدت و حاد می تواند یک مشکل حافظه ای لحظه ای ایجاد کند، اما استرس طولانی مدت می تواند خطر زوال عقل را افزایش دهد. مدیریت استرس یک استراتژی مهم برای حفظ کیفیت زندگی و بهبود سلامت بدن و مغز است.
2. افسردگی
افسردگی می تواند ذهن را خسته کند و باعث بی علاقگی به محیط اطراف شود که منجر به ضعف حافظه، تمرکز و آگاهی می شود. ذهن و احساسات شما ممکن است چنان تقلیل پیدا کند که متوجه آنچه که در اطراف شما اتفاق می افتد، نشوید. در نتیجه، یادآوری چیزی که به آن توجه زیادی نمی کردید، دشوار است. افسردگی همچنین می تواند در خواب سالم اختلال ایجاد کند، که می تواند یادآوری اطلاعات را دشوار کند.
«شبه دمانس» اصطلاحی است که ترکیبی از افسردگی و از دست دادن حافظه است. اگر تصور می کنید که شبه دمانس را تجربه می کنید، آزمایش شناختی می تواند برای ایجاد اطمینان و رد کردن زوال عقل کمک کننده باشد. بر خلاف احساس «مات و مبهوت بودن» در زندگی روزمره، شخص مبتلا به شبه دمانس می تواند در تست های شناختی عملکرد خوبی داشته باشد. افسردگی معمولا با احتمال زیادی قابل درمان است. اغلب ترکیبی از مشاوره و دارو می تواند موثر باشد.
3. اضطراب
اگر در هنگام آزمایش حتی با دانستن اطلاعات، کاملا ذهن تان خالی شده است، می توانید اضطراب را مقصر این مساله بدانید. برخی از افراد در شرایط خاصی اضطراب دارند مانند امتحان دادن، و برخی دیگر دچار اختلال اضطراب عمومی فراگیر هستند که به طور مداوم در عملکردهای سالم از جمله توانایی در به خاطر سپردن فعالیت های روزمره دخالت می کند. شناسایی و درمان اضطراب می تواند کیفیت زندگی و احتمالاً حافظه شما را نیز بهبود بخشد.
4. غم و اندوه
غم و اندوه نیاز به مقدار زیادی انرژی جسمی و عاطفی دارد و این می تواند توانایی ما را برای تمرکز بر روی رویدادها و افراد اطرافمان کاهش دهد. در نتیحه به طرز قابل توجهی حافظه ما مشکل پیدا می کند. غم و اندوه می تواند تا حدودی شبیه افسردگی باشد، اما اغلب ناشی از یک مشکل خاص یا از دست دادن ناگهانی کسی یا چیزی است، در حالی که افسردگی بدون دلیل خاصی رخ می دهد. غم و اندوه زیاد، به زمان زیادی برای پردازش نیاز دارد و گذران وقت با این غم و اندوه مناسب و ضروری است. وقتی غم و اندوه را تجربه می کنید، ممکن است هم از لحاظ فیزیکی و هم از لحاظ روحی احساس خستگی کنید. به خودتان زمان بیشتری دهید و در حین غم و اندوه با خود بخشنده باشید. گروه های مشاوره و پشتیبانی فردی می توانند به شما در مقابله مؤثر با اندوه کمک کنند.
ب: داروها و درمان های پزشکی از عوامل ضعف حافظه کوتاه مدت
5. الکل یا مواد مخدر قاچاق
نوشیدن الکل یا استفاده از مواد مخدر می تواند به حافظه تان چه به صورت کوتاه مدت و چه بلند مدت صدمه برساند. از فراموشی کوتاه مدت در همان روز تا افزایش خطر زوال عقل در سال ها بعد، این مواد می توانند به طرز قابل توجهی بیش از هر چیز دیگری به ذهن تان آسیب برسانند. الکل بیش از حد نظر می تواند باعث «نشانگان ورنیکه–کورساکوف» شود، که اگر بلافاصله تحت درمان قرار بگیرد، می تواند در برخی از افراد با بهبودی همراه باشد.
6. داروهای تجویزی
تنها به این علت که داروها به صورت قانونی توسط پزشک تجویز شده است، به این معنا نیست که بدن شما از آن دارو آسیب نمی بیند یا در حافظه تان اختلال ایجاد نمی کند. ممکن است شما داروها را دقیقاً طبق دستور پزشک مصرف کنید، اما اگر داروهای زیادی مصرف کنید، داروهای تجویزی می توانند به طور قابل توجهی بر توانایی شما در تفکر و یادآوری واضح تأثیر بگذارند. اگر برای چندین بیماری به پزشک مراجعه می کنید، اطمینان حاصل کنید که تمام پزشکان فهرست کاملی از داروهایی که شما مصرف می کنید، در اختیار دارند تا داروهای دیگری را تجویز نکنند که با داروهایی که در حال حاضر مصرف می کنید، تداخل دارویی ایجاد کند.
- از پزشک خود بپرسید که آیا می توانید هر گونه از داروهای خود را که منجر به از دست دادن حافظه می شود، به آهستگی کاهش دهید.
7. شیمی درمانی
اگر در حال شیمی درمانی به عنوان روشی درمانی برای سرطان هستید، ممکن است «مغز شیمیایی» را تجربه کنید که همچنین با نام «مه مغزی» تعریف شده که ناشی از داروهایی است که هدفشان بهبود سرطان است. دانستن اینکه این یک اثر معمول و اغلب موقت از شیمی درمانی است می تواند باعث اطمینان خاطر شود.
ج: جراحی های پزشکی از علل ضعف حافظه
8. جراحی قلب
برخی از تحقیقات نشان می دهند که پس از جراحی بای پس قلب، احتمال افزایش برخی از سردرگمی ها و اختلال در حافظه وجود دارد. این اختلال ممکن است با بهبودی شما، برطرف شود و عموما نیاز به این نوع جراحی بیشتر از خطرات احتمالی آن است. حتما در مورد نگرانی های خود با پزشک صحبت کنید.
9. بیهوشی
بر اساس مطالعه ای در سال 2010، برخی از افراد از دست دادن حافظه، گیجی که معمولا چند روز طول می کشد را در اثر استفاده از بی هوشی گزارش دادند. با این وجود، در این تحقیق مشخص نشده است که آیا ارتباط مستقیمی بین بی هوشی و این موارد وجود دارد یا عوامل دیگری در مغز باعث می شوند که عملکرد مغز کاهش پیدا کند.
10. درمان با ضربه الکتریکی تشنج آور
به درمان با ضربه الکتریکی تشنج آور گاهی اوقات «شوک درمانی» گفته می شود، که می تواند برای کسانی که از افسردگی شدید رنج می برند، بسیار مفید باشد، اما ممکن است باعث از دست دادن حافظه نیز شود. شما باید از پزشک خود در مورد فواید و خطرات درمان با ضربه الکتریکی تشنج آور سوال بپرسید. از آنجایی که برای برخی از افراد موثر بوده است، این خطر از دست دادن حافظه ممکن است ارزش داشتن یک زندگی با کیفیت را داشته باشد.
د: اختلالات جسمی و فیزیکی اثرگذار در از دست دادن حافظه
11. خستگی و خواب ناکافی
فواید داشتن یک خواب خوب در شب بسیار است: افزایش وزن کمتر، انرژی بیشتر و توانایی واضح تر فکر کردن. مشخص شده است که خستگی بدن به علت نخوابیدن به میزان کافی در شب قبل و به طور مزمن کسری خواب داشتن می تواند بر حافظه و یادگیری تاثیرگذار باشد. ارزشش را دارد که روش های ساده ای را برای بهبود عادات خواب خود امتحان کنید.
12. ضربه مغزی و آسیب به سر
ضربه مغزی و جراحت در سر می تواند باعث اختلال از دست دادن حافظه کوتاه مدت شود، اما برخی تحقیقات نشان داده اند كه این موارد همچنین می توانند احتمال بروز زوال عقل را در طی سالها افزایش دهند. حتما اقداماتی مانند پوشیدن روسری یا کلاه ایمنی در هنگام ورزش انجام دهید. و اگر دچار ضربه مغزی شدید، مهم است که قبل از بازگشت به فعالیت های منظم و شرکت در ورزش، سر خود را به طور کامل درمان کنید. در مورد هر گونه سردرد و مشکل در تمرکز پس از آسیب به سر با پزشک خود صحبت کنید.
13. کم بودن ویتامین B12
ویتامین B12، یک ویتامین بسیار مهم است. در موارد شدیدتر، کمبود ویتامین B12 می تواند باعث علائمی شود که به اشتباه زوال عقل تشخیص داده می شود. با دریافت ویتامین B12 کافی، این علائم ممکن است در برخی افراد بهبود یافته و حتی برطرف شود.
14. مشکلات تیروئید
هم کم کاری و هم پرکاری تیروئید می تواند باعث مشکلات شناختی مانند از دست دادن حافظه و مه مغزی شود. اگر متوجه کندی ذهن خود شده اید یا به خاطر آوردن چیزها برای شما دشوار است، این موارد را به پزشک اطلاع دهید. ممکن است تست عملکرد تیروئید مناسب باشد، به خصوص اگر علائم دیگر مشکلات تیروئید را تجربه می کنید. درمان مشکلات تیروئید می تواند حافظه و تمرکز را بهبود بخشد.
15. اختلالات کلیوی
وقتی کلیه های شما به خوبی کار نمی کنند، مانند داشتن نارسایی کلیه حاد یا مزمن (که همچنین نارسایی کلیوی گفته می شود)، تجمع مواد زائد، مانند تجزیه پروتئین ها می تواند بر عملکرد مغز تاثیر بگذارد. علاوه بر این، مطالعات منتشر شده در سال 2017، نشان داد که افراد مبتلا به آلبومینوری (وجود پروتئین آلبومین در ادرار) به احتمال زیاد دچار اختلال در حافظه و اختلال شناختی می شوند.
16. اختلالات کبدی
بیماری های کبد مانند هپاتیت، می تواند باعث آزاد شدن سموم در جریان خون شود، که می تواند بر عملکرد مغز تاثیرگذار باشد. آنسفالوپاتی کبدی یک نوع اختلال مغزی است که می تواند از مشکلات جدی کبدی بروز کند. اگر مشکل کبدی دارید و از نظر حافظه و تفکر دچار مشکل شده اید، حتماً برای تشخیص سریع و درمان به پزشک خود اطلاع دهید.
17. آنسفالیت
آنسفالیت یک عفونت مزمن بافت مغز است که ممکن است باعث بروز علائم زوال عقل مانند سردرگمی و مشکلات حافظه، همراه با تب، سردرد و حتی تشنج شود. اگر مشکوک به آنسفالیت هستید، به دنبال درمان فوری پزشکی باشید.
18. هیدروسفالی فشار طبیعی (NPH)
هیدروسفالی فشار طبیعی (NPH) معمولا در این سه بخش دارای علائم است: مشکلات شناختی، بی اختیاری و کاهش تعادل در هنگام پیاده روی. ارزیابی به موقع و درمان توسط پزشک این امکان را فراهم می کند که مشکلات حافظه و تفکر مربوط به هیدروسفالی فشار طبیعی (NPH) را برطرف کند و همچنین در بازیابی توانایی شناختی و پیاده روی کمک کند.
19. بارداری
گاهی اوقات، تغییرات شیمیایی و هورمونی بدن همراه با تغییرات عاطفی و جسمی بارداری می تواند به فراموشی و تمرکز کم کمک کند. خوشبختانه این شرایط موقتی است که در زمان مقرر برطرف می شود.
20. یائسگی
مشابه با دوران بارداری، تغییرات هورمونی در یائسگی می تواند باعث به هم ریختگی روند فکری و اختلال در خواب شود که می تواند بر فرآیند شناختی نیز تاثیرگذار باشد. برخی از پزشکان برای رفع علائم موقتی یائسگی، مکمل های هورمونی یا سایر روش های درمانی را تجویز می کنند.
21. عفونت از علل از دست دادن حافظه
عفونت هایی مانند ذات الریه یا عفونت مجاری ادراری می تواند باعث فراموشی، به خصوص در سالمندان و اشخاصی با مشکلات مزمن مربوط به سلامتی شود. برای برخی از افراد دچار روان آشفتگی هستند- تغییر ناگهانی توانایی ذهنی در مدت چند ساعت یا چند روز- که یکی از علائم ظاهری عفونت است، بنابراین حتما این علائم را فورا به پزشک گزارش دهید. درمان سریع معمولا با آنتی بیوتیک، می تواند به بازگرداندن حافظه به عملکرد طبیعی اش کمک کند.
22. سکته مغزی
سکته مغزی می تواند بر عملکرد مغز به طرز قابل توجهی تاثیر بگذارد. گاهی اوقات، از دست دادن حافظه مربوط به سکته مغزی دائمی است، اما در موارد دیگر، عملکرد شناختی با بهبود مغز، بهبود پیدا می کند.
23. حمله ایسکمی گذرا
حمله ایسکمی گذرا (TIA) که همچنین با نام «سکته مغزی کوچک» شناخته می شود (اگرچه از نظر پزشکی کاملا دقیق نیست)، یک انسداد مختصر در مغز است که می تواند باعث مشکل در حافظه، همراه با سایر علائم مشابه با سکته مغزی شود.
24. تومور مغزی
تومورهای مغزی می تواند باعث سردرد و مشکلات جسمی شود، اما می تواند در مواقعی بر روی حافظه و شخصیت ما نیز تاثیر بگذارد. بسته به شدت و نوع تومور، درمان اغلب می تواند این علائم را تسکین دهد.
25. آپنه خواب
آپنه خواب که در این اختلال در واقع برای چند لحظه نفس کشیدن تان در حین خواب متوقف می شود، با خطر بیشتر زوال عقل مرتبط است. مطالعه ای منتشر شده در سال 2018، آپنه خواب را با مشکل از دست دادن حافظه مرتبط کرده است، که تعجب آور نیست که کمبود خواب می تواند باعث فراموشی و کاهش عملکرد مغز شود.
26. سالخوردگی
هر چه سن افراد بیشتر می شود، پردازش شناختی به طور کلی کند شده و توانایی حافظه می تواند به میزان اندکی کاهش پیدا کند. به عنوان مثال، یک فرد مسن سالم هنوز هم می تواند اطلاعات را به خاطر بسپارد، اما احتمالا به راحتی زمان کودکی یا میان سالی او نخواهد بود.
- دانستن تفاوت بین پیری طبیعی و نگرانی های حافظه واقعی می تواند به شما کمک کند تا تعیین کنید که آیا باید به پزشک مراجعه کنید یا نگرانی در مورد آن را خاتمه دهید.
ه. علل شناختی از دست دادن حافظه
27. حواس پرتی
یک باره به بسیاری از چیزها فکر می کنید؟ تلاش برای انجام چند کار جهت کارآمد بودن می تواند گاهی اوقات بازده را کاهش دهد، زیرا نیاز به تکرار یک کار ناقص انجام شده یا فراموش شده است. مغز شما در مورد آنچه که می تواند به طور هم زمان پردازش کند و به خاطر داشته باشد، محدودیتی دارد.
28. توانایی حافظه طبیعی
برخی از افراد به طور طبیعی حافظه خوبی ندارند. شاید شما تفاوت های شخص دیگری را دیده باشید که باید برای یادگیری موثر مطالب و به خاطر آوردن آنها سه ساعت وقت گذاشته، و شخص دیگری که تسلط بر روی آن دارد و می تواند پس از گذشت 20 دقیقه به سرعت آن را به خاطر بیاورد.
29. اختلال خفیف شناختی
اختلال شناختی خفیف (MCI) شامل کاهش توانایی ذهنی است که به تدریج رشد می کند، اما به طور کلی توانایی فرد برای عملکرد نسبتاً خوب به صورت روزانه تغییر نمی کند. یکی از علائم MCI فراموشی است. MCI ممکن است به داروهایی پاسخ دهد که برای درمان آلزایمر طراحی شده اند. برخی موارد MCI ثابت باقی مانده یا حتی به طور کامل برطرف می شود، در حالی که برخی دیگر به بیماری آلزایمر یا انواع دیگر زوال عقل پیشرفت می کنند.
آیا از دست دادن حافظه بیماری آلزایمر است یا نوع دیگری از زوال عقل؟
بیماری آلزایمر شایع ترین علت زوال عقل است و باعث از دست دادن حافظه قابل توجه و نه نامناسب و چندین عامل دیگر می شود. اگر فکر می کنید که از دست دادن حافظه شما ناشی از آلزایمر است، علائم را بررسی کرده و به پزشک خود مراجعه کنید. همچنین می توانید این تست شناختی آنلاین و در منزل را امتحان کنید که زوال عقل را نشان می دهد و نتایج را در هنگام مراجعه به مطب پزشک با خود به همراه ببرید.
به خاطر داشته باشید که اگرچه آلزایمر به طور معمول بر افراد بالای 65 سال تأثیر می گذارد، اما آلزایمر در ابتدا به میزان خفیف در حدود 40 سالگی زندگی شروع می شود. از دست دادن حافظه می تواند باعث انواع دیگر زوال عقل مانند «زوال عقل عروقی» و «زوال عقل اجسام لویی» و «دمانس فرونتومپورال» و چندین مورد دیگر شود. هر گونه مشکل در خصوص حافظه را باید با پزشک خود در میان بگذارید تا بتواند در حالت خوشبینانه آن را متوقف کرده یا درمان کند یا به این ترتیب در صورت بروز آلزایمر یا زوال عقل، هر چه سریع تر درمانی برای آن پیدا کند.