فصول سال در علم طب، با آن چه که ما از فصل سال می شناسیم، تفاوت دارد و هر فصل تعريف طبی خاصی دارد؛ هم چنین هر فصل با توجه به مزاجی که دارد، بیماری و تدبیر مخصوص به خود را دارد و برای برخی از مزاج ها و سنین خوب و برای برخی دیگر بد است. آب و هوای خوب یکی از ارکان مورد نیاز برای حفظ سلامتی است. هوا برای خنک کردن قلب است. چون قلب دائما در حرکت است و حرکت، گرما ایجاد می کند. اگر این خنک شدن صورت نگیرد، قلب دچار احتراق و خفگی می شود. به همین دلیل هوای سالم، مهم ترین رکن از سته ضروریه است و تغییر در آن، بر کل بدن تأثیر می گذارد. در این مقاله سلام دنیا به بررسی توصیه ها و تدابیر فصل تابستان در طب سنتی و طبع و مزاج فصل تابستان و طرز تهیه نوشیدنی های مخصوص تابستان و بهترین غذاهای مناسب تابستان پرداختیم. با ما همراه باشید.
تدابیر فصل تابستان در طب سنتی
در روایتی به این تأثیر اشاره شده است: «بدان که نیروی روان ها پیرو مزاج است، مزاج ها تابع هواهاست و بر حسب تغییر هواها دگرگون می شود. بیماری ها هم بسیار متأثر از آب و هوا هستند. مثلا بیماری زکام مخصوص افراد منطقه سردنشین است.
حتما بخوانید: اصول شش گانه حفظ سلامتی در طب سنتی
هم چنین طبع ادویه و غذاها در مناطق مختلف تفاوت می کند؛ مثلا آویشن یک منطقه، در درجه دوم گرم است و آویشن منطقه ای دیگر، در درجه چهارم. اقاليم و مکان های خاص جغرافیایی به خاطر مزاج خاصی که دارند، نیاز به تدبیر خاصی دارند و نباید نسخه واحدی برای همه مناطق پیچید. منطقه ای خشک است و نیاز به پوشش و غذای خاص دارد و منطقه های رطوبی است و نیاز به پوشش و غذای دیگر دارد.
فواید هوای خوب برای سلامتی
- هوای خوب حافظ سلامتی بود و نفس کشیدن در آن راحت است و حلق و مجاری تنفسی را نمی فشارد و سبب تنگی نفس نمی شود؛ این هوا باید دارای ویژگی های زیر باشد
- معتدل در گرمی و سردی باشد.
- پاک و صاف باشد و با بخارات و دودها و ذرات خارجی مخلوط نباشد؛ بخار کشتزارهای بدیو و درختان سمی چون گردو، مرداب ها، بوی آهک، گوگرد، فاضلاب ها و کارخانه های بدبو و ادکلن های شیمیایی و هر آن چه بوی بدی دارد، برای قلب مضر و مهلک هستند.
- هوای آزاد بهتر از هوای محبوس بین دیوارهاست، مگر وقتی که هوا، فاسد و آلوده به عوامل عفونت زا باشد.
- هوای نواحی مرتفع، بهتر از هوای نواحی پست است؛ زیرا در نواحی پست، هوا محتبس بوده و بادهای خوب در مناطق مرتفع بیشتر می وزند.
نکته: افراد مناطق کوهستانی به سبب این که درون بدنشان گرم تر است، هضم بهتری دارند و طول عمرشان نیز بیشتر است.
حتما بخوانید: فواید مصرف میوه و سبزیجات برای افزایش طول عمر
فصل های سال و تأثیرات آن بر بدن انسان در علم طب سنتی
فصول سال در علم طب، با آن چه که ما از فصل سال می شناسیم، تفاوت دارد و هر فصل تعريف طبی خاصی دارد؛ هم چنین هر فصل با توجه به مزاجی که دارد، بیماری و تدبیر مخصوص به خود را دارد و برای برخی از مزاج ها و سنین خوب و برای برخی دیگر بد است.
تعریف فصول: آغاز فصل بهار از نظر طبی، زمان بیرون آمدن شکوفه هاست. آغاز فصل تابستان زمانی است که مردم از شدت گرما به سیستم های خنک کننده مانند سرداب و بادگیر نیاز دارند و هوا خشک است. آغاز فصل پاییز، زمانی است که برگ درختان شروع به ریختن می کند. آغاز فصل زمستان زمانی است که مردم نیاز به پوشش بیشتری دارند و سیستم های گرمازا در منازل مورد استفاده قرار می گیرد. بهترین احوال فصول، وقتی است که بر مزاج طبیعی خود باشند؛ نه گرم تر و نه سردتر از آن.
- غذای فصل: با توجه به این که فصل بهار، گرم و تر و فصل تابستان، گرم و خشک و فصل پائیز، سرد و خشک و نهایتا فصل زمستان سرد و تر است، حکما معمولا رژیم غذایی کلی و سالم را با تغییراتی متناسب با فصل همراه می ساختند که تعادل مزاجی بر هم نخورد. در فصل های گرم به خصوص تابستان، غذاهای سردی بخش و رطوبت بخش مانند ماست و خیار و میوه ها بیشتر توصیه می شود و در فصل های سرد، به خصوص زمستان، غذاهای گرمی بخش مانند عسل، بادام، فندق و پسته و ادویه جات مانند آویشن و زیره، همراه با غذاهای اصلی استفاده می شود. غذاهایی که گرم و خشک هستند، در فصل تابستان و در سن جوانی کمتر باید مورد استفاده قرار گیرند تا مزاج فصل و سن، به تعادل برسد. افراد صفراوی نیز باید از آنها پرهیز کنند و در مقابل، غذاهای سرد و تر که برای افراد پیر و فصل زمستان و بلغمی مزاجان مضر است، استفاده شود.
حتما بخوانید: مزاج حالات روحی و اعراض نفسانی
- بیماری مخصوص هر فصل: در هر فصل خلطی خاص غلبه می کند و بیماری خاص خود را به دنبال دارد. مثلا مزاج فصل زمستان سرد و تر است و به علت سردی زیاده از حد هوا بیماری های سرد و تر یا بلغمی همچون سرماخوردگی، آبریزش بینی، سرفه، درد مفاصل، ورم مفاصل، سینوزیت، سردردهای سرد، ورم لوزه و دیگر بیماری های سرد شیوع پیدا می کند.
- در هر فصل باید غذای متناسب و لباس متناسب و کلا تدبیر متناسب با آن فصل انجام شود؛ مثلا حجامت کردن در بهار، بهتر از دیگر فصول است؛ چون خون بدن زیاد است.
طبع فصل تابستان و سایر فصول سال
در جدول زیر، طبع هر فصل و این که هر فصل برای چه طبعی مضر و برای چه طبعی مفید است و نیز بیماری مخصوص هر فصل آمده است.
| فصل | طبع ها | مضر برای | مفید برای | بیماری فصل |
| بهار | گرم و تر | دموی ها و کودکان | سوداوی ها و میان سالان | بیماری های دموی |
| تابستان | گرم و خشک | صفراوی ها و جوانان | بلغمی ها و پیران | بیماری های صفراوی |
| پاییز | سرد و خشک | سوداوی ها و میان سالان | دموی ها و کودکان | بیماری های سوداوی |
| زمستان | سرد و تر | بلغمی ها و پیران | صفراوی ها و جوانان | بیماری های بلغمی |
2. فصل تابستان در طب سنتی
فصل تابستان از نظر مراجی گرم و خشک است. فصل تابستان زمانی است که مردم نیاز به خنک کردن خود دارند و از وسایل تهویه و بادگیر و سرداب استفاده می کنند. این فصل موافق پیران و بلغمی مزاجان است و حال آن ها را بهتر می کند، در حالی که باعث بدتر شدن حال جوانان و صفراوی مزاجان می شود. در این فصل به علت گرمی هوا، خلط صفرا در بدن افزایش می یابد و بیماری هایی چون تب های گرم، تشنگی، دردهای شکمی و اضطراب معده و یا تپش قلب، گرمازدگی، خارش بدن، زود عصبانی شدن و کم حوصلگی بیشتر می شود؛ بنابراین برای سالم ماندن از بیماری در این فصل، باید از مصرف غذاهای گرم و خشک پرهیز شود.
تدابیر و توصیه های طب سنتی برای فصل تابستان
- از نظر حکما دستگاه گوارش (معده و کبد) در فصل تابستان ضعیف تر از دیگر فصل هاست؛ بنابراین باید در این فصل از پرخوری پرهیز شود. هم چنین به علت ضعف گوارش، از غذاهای دیر هضم مانند گوشت گاو، کله پاچه، بادنجان و خرما پرهیز شود.
- بهترین غذاها در این فصل، غذاهای سرد و تر هستند؛ یعنی غذاهایی که در آن ها آلو، رب انار، آبغوره و آب لیمو استفاده شده باشد. به علت غلبه صفرا (گرم و خشک) در این فصل، باید مواد غذایی ضد صفرا مانند شربت های خنک و میوه ها استفاده شود که سرد و تر هستند. خداوند حکیم متناسب با فصل تابستان، میوه های مرطوب و ضد صفرا قرار داده تا با خوردن آن ها، خشکی و گرمای بدن کاهش یابد.
حتما بخوانید: خواص تمبر هندی برای سلامتی
- میوه های سرد و تر موجود در این فصل که ضد صفرا هستند، عبارتند از: خیار، هندوانه، آلو، آلوچه، آلبالو، گیلاس، ریواس، هلو، زردآلو، طالبی، توت سیاه؛ این میوه ها از بیماری های مخصوص این فصل مانند: خارش بدن، گرمازدگی و کم حوصلگی جلوگیری می کنند. استفاده از تمرهندی و سبزی های خنک خوب است.
نوشیدنی مخصوص تابستان و طرز تهیه آنها
نوشیدنی های مخصوص این فصل که در به اعتدال رساندن گرمای بدن و دفع صفرا مؤثرند عبارتند از:
الف) روش تهیه شربت سکنجبین
- دو پیمانه عسل (شکر) با یک پیمانه سرکه را مقداری حرارت ملایم بدهید.
- بنا به سلیقه شخصی، مقداری گلاب یا عرق بهار نارنج یا عرق بیدمشک به آن اضافه کنید.
- این ترکیب آماده مصرف است؛ برای هر بار مصرف، مقداری از آن در لیوان ریخته، به همراه آب خنک میل شود.
- مصرف بلافاصله آن بعد از غذا صحیح نیست و باید با شکم خالی خورده شود
حتما بخوانید: طرز تهیه شربت سکنجبین خانگی خوشمزه
ب: طرز تهیه شربت لیمو (شربت های سرد و تر)
شربت لیمو و دیگر شربت های سرد و تر و شربت هایی که با دانه های لعاب دار مانند: خاکشیر، بارهنگ، تخم شربتی و بهدانه در است می شود نیز بسیار مفید است. شیوه تهیه این شربت ها به این صورت است:
- تخم مورد نظر را در آب ریخته
- به مقدار لازم شکر اضافه کنند
- سپس ترکیب را در یخچال گذاشته، بعد از چند ساعت استفاده شود.
- استفاده از دیگر شربت های خنک مانند: شربت آلبالو، شربت زرشک و شربت آبغوره نیز مفید است
ج: طرز تهیه ماء الشعیر
ماء الشعیر خون صالح و خالص تولید می کند؛ برای اکثر بیماری های گرم مانند: سردرد گرم و تب، سوزش ادرار و بیماری ها پوستی مفید است. باعث رفع عطش و اصلاح کبد و دفع سموم بدن می شود شیوه تهیه آن به شکل زیر است:
- یک پیمانه جو پوست کنده یا سالم را با 15 تا 20 پیمانه آب، روی شعله ملایم قرار دهید
- بگذارید آن قدر پخته شود که جوها شکفته شود
- بعد آن را صاف کرده، با کمی شکر شیرین کرده و پس از خنک شدن میل کنید.
حتما بخوانید: خواص عرق گیاه کاسنی برای زنان و مردان
د) نوشیدنی مناسب فصل تابستان: کاسنی
در فصل تابستان بسیار مفید است؛ کاستی هر چند تلخ است. اما بهترین دوست کبد است و بهترین درمان بیماری های پوستی و جوش های سطح پوست است. ضد عطش است و حرارت بدن را پایین می آورد. دم کرده آن بهتر از عرق آن است: نباید در مصرف عرقیجات زیاده روی کرد. مصرف بی رویه عرقیجات به دلیل احتمالی ناخالصی ها و ورود متانول به بدن برای کبد، چشم و... مضر است.
غذاهای مناسب فصل تابستان
- استفاده از دوغ و ماست نیز در این فصل مفید است.
- مصرف سبزیجات خوب است، اما بهتر است از سبزی های خنک مانند: اسفناج، کاهو، گشنیز، کاسنی و خرفه بیشتر استفاده شود.
- ماهی چون سرد و تر و سريع الهضم است. متناسب با این فصل است؛ خصوصا اگر ماهی ریز باشد، بهتر است.
- در صورت مصرف گوشت، باید گوشت مرغ و بزغاله و گوسفند یا خروس استفاده شود و حتما گوشت ها را با زرشک، سرکه، آب انار ترش، آبغوره و آبلیمو بپرند. این آب ها را به صورت طبیعی تهیه کنید.
- در این فصل باید از غذاهای تند و تیز مانند غذاهایی که در آن ها از فلفل و زنجبيل استفاده می شود و هم چنین غذاهای تلخ و شور پرهیز شود. چون همه اینها گرم هستند و باعث غلبه صفرا و خارش، گرمازدگی و سوزش در مجاری گوارشی می شود. اغلب ادویه جات مانند: دارچین، آویشن، زردچوبه، زنجبیل و ...گرم و خشک هستند. غذاهایی مثل فسنجان که گرم هستند، در فصل تابستان نباید مصرف شوند و در صورت مصرف، مقدار آب لیموی بیشتری باید با آن مصرف شود.
تشنگی در تابستان
تشنگی افراد در تابستان افزایش می یابد و اکثر افراد با خوردن آب خنک آن را تسکین می دهند، اما برخی از افراد با خوردن آب سرد در این فصل بیشتر احساس عطش می کنند و هر چه آب سرد می خورند، عطش آنها برطرف نمی شود. این افراد نباید به خوردن آب سرد ادامه دهند، چون بسیار برای آن ها مضر است، بلکه برای رفع عطش از ماء الشعیر، چایی، سکنجبین و یا آب جوش استفاده کنند.
- بهترین آب برای رفع عطش در فصل تابستان، آب خنکی است که با یخ خنک نشده و سرد نباشد.
- از فصد (رگ زنی) کردن در تابستان در حد امکان بپرهیزید، مگر در صورت ضرورت شدید که باید در هنگام پایین بودن گرمی هوا انجام گردد.
حتما بخوانید: فواید و عوارض فصد پا و دست
- بهترین لباس در تابستان، لباس كتانی است زیرا سردترین لباس هاست و به بدن نمی چسبد. مزاج پنبه و پشم گرم است و مناسب فصل تابستان نیست. حمام کردن با آب معتدل در ایجاد نشاط و کاهش گرمای بدن مفید است.
- استفاده زیاد از کولر و وسایل سرمازا بسیار مضر است و باعث درد بدن و گرفتگی عضلات می شود. یکی از بهترین طرق دفع مواد اضافی و سموم بدن از طریق عرق کردن است. استفاده از کولر، باعث می شود که به محض عرق کردن جلوی بیرون آمدن آن را بگیریم.
سخن آخر
تأثیر آب و هوا بر انسان زیاد است و شکل دهنده بسیاری از حالات روانی افراد اقاليم و مناطق مختلف می شود. از دیدگاه طب سنتی، هر فصلی مزاج، غذا، نوشیدنی و تدابیر خاص خود را دارد. در ادامه با آنها آشنا شوید. درباره فصل های سال و تأثیرات آنها بر بدن انسان در علم طب سنتی؛ طرز تهیه بهترین نوشیدنی های فصل تابستان در علم طب سنتی؛ توصیه های طب سنتی برای فصل تابستان، طبع و مزاج فصل تابستان و غذاهای مناسب در این مطلب سلام دنیا صحبت کردیم. امیدوارم برایتان مفید بوده باشد.
دیدگاه ها