خواص گیاه پنج انگشت (پاکدامنی) برای زنان، ناباروری و سلامتی

مصرف پنج انگشت بیشتر به صورت یک مکمل گیاهی معروف است که برای درمان انواع مشکلات سلامتی مورد استفاده قرار می گیرد. از این گیاه بیشتر برای درمان سندرم پیش از قاعدگی (PMS)، اختلالات قاعدگی، ناباروری، آکنه، یائسگی و مشکلات شیردهی استفاده می شود. از این گیاه همچنین برای حفاظت در برابر نیش حشرات و برخی سرطان های خاص استفاده می شود و ادعا می شود که فواید خاص سلامتی را ارائه می دهد. با این حال، علم تمام آنها را تأیید نمی کند. در این قسمت برخی از فواید تایید شده علمی و همچنین برخی اسطوره ها در مورد گیاه پنج انگشت ارائه شده است.

گیاه پنج انگشت چیست؟

پنج انگشت (سرده) (به انگلیسی: Chaste tree) نام بزرگترین خانواده در گروه گیاهان شاه پسندیان محسوب می شود که در حدود 250 گونه از آن در جهان موجود است. پنج انگشت (سرده) مشهورترین از خانواده پنج انگشت است که در علم پزشکی مورد استفاده قرار می گیرد. میوه این گیاه به نام پاکدامنی و monk’s pepper نیز شناخته می شود، اندازه ای در حدود فلفل قرمز دارد. این میوه توسط درخت پاکدامن تولید شده و این نام بدان علت انتخاب شده که در زمان قرون وسطا، برای کاهش میل جنسی مردان مورد استفاده قرار گرفته است. این میوه و دیگر قسمت های این گیاه، معمولا به عنوان یک درمان گیاهی برای درمان بیماری های مختلف استفاده می شود.

به عنوان مثال از گیاه پنج انگشت برای درمان سندرم پیش از قاعدگی (PMS)، علائم یائسگی، مشکلات ناباروری و دیگر مشکلاتی که بر سیستم تولید مثل زن اثرگذار است، استفاده می شود. در حقیقت از زمان یونان باستان، از آن به این علت استفاده شده است. در پزشکی کشور ترکیه، از آن به عنوان کمک کننده به هضم، ضد قارچ و ضد اضطراب استفاده می شود.

خواص گیاه پنج انگشت برای سلامتی و زنان

1. بهبود شرایط سیستم تولید مثل زنان

گیاه پنچ انگشت به خصوص برای توانایی آن برای بهبود شرایط سیستم تولید مثل زنان شناخته می شود.

2. علائم سندرم پیش از قاعدگی را کاهش می دهد

یکی از مهم ترین و مشهور ترین ویژگی های گیاه پنج انگشت، توانایی آن برای کاهش علائم سندرم پیش از قاعدگی است. این علائم شامل یبوست، تحریک پذیری، خلق و خوی افسرده، میگرن، درد پستان و حساسیت است. محققان معتقد هستند که پنج انگشت با کاهش سطح پرولاکتین هورمون، عمل می کند. این کار کمک می کند تا سایر هورمون های از جمله استروژن و پروژسترون را در نتیجه کاهش علائم سندرم پیش از قاعدگی، متعادل سازد. در یک مطالعه، زنان مبتلا به سندرم پیش از قاعدگی سه روز قبل از شروع چرخه قاعدگی خود، از گیاه پنج انگشت و یا پلاسیبو مصرف کردند. در مجموع، 93 درصد از آنها گزارش دادند که علائم سندرم پیش از قاعدگی آنها از جمله افسردگی، استرس و گرفتگی عضلات کاهش پیدا کرده است.

در دو مطالعه کوچک تر، به یک گروه از زنان مبتلا به سندرم پیش از قاعدگی، به میزان 20 میلی گرم گیاه پنج انگشت در روز و به گروه دیگر یک پلاسیبو برای سه دوره از قاعدگی آنها داده شد. زنانی که گیاه پنج انگشت را مصرف کرده بودند، به میزان دو برابر کاهش علائمی از قبیل تحریک پذیری، تغییرات خلقی، سردرد و حساسیت سینه ها را در مقایسه با زنانی که پلاسیبو مصرف کرده بودند، گزارش دادند. به نظر می رسد که گیاه پنج انگشت به کاهش درد پستان که نوعی درد سینه مرتبط با دوران قاعدگی است، کمک می کند. تحقیقات نشان می دهد که این گیاه می تواند به عنوان یک داروی درمانی رایج بدون عوارض جانبی مورد استفاده قرار بگیرد. با این وجود، دو بررسی اخیر نشان می دهد که اگرچه گیاه پنج انگشت در کاهش علائم مربوط به سندرم پیش از قاعدگی موثر است، اما در فواید آن بیش از حد بزرگ نمایی شده است. بهتر است قبل از نتیجه گیری دقیق تر، مطالعات بیشتری صورت گیرد.

3. ممکن است علائم یائسگی را کاهش دهد

اثرات تعادل هورمونی گیاه پنج انگشت، همچنین ممکن است به کاهش علائم یائسگی کمک کند. در یک مطالعه، روغن پنج انگشت به 23 زن یائسه داده شد، زنان گزارش دادند که علائم یائسگی آنها از جمله خلق و خوی و خواب بهبود یافته است. بعضی از آنها حتی گزارش دادند که دوره قاعدگی آنها مجددا بازگشته است. در ادامه آن، یک مطالعه دیگر بر روی 52 نفر از زنان در دوران پیش از یائسگی انجام شد و به آنها کرم پنج انگشت داده شد که 33 درصد از آنها بهبود گسترده و 36 درصد دیگر بهبود متوسط در علائم خود از جمله عرق کردن های شبانه و گرگرفتی را گزارش دادند.

با این حال، تمامی مطالعات بهبود را گزارش نداده اند. اخیرا یک آزمایش دوسوکور تصادفی و کنترل شده که دارای استاندارد طلایی تحقیق است، انجام شده که طی این آزمایش به زنان یک پلاسیبو و یا یک قرص با ترکیبی از پنج انگشت و گل راعی داده شد. پس از 16 هفته، مکمل پنج انگشت، مؤثر تر از پلاسیبو در کاهش گر گرفتگی، افسردگی و یا هر علائم دیگر یائسگی نبود. به خاطر داشته باشید که در بسیاری از مطالعات انجام شده، مکمل هایی که به زنان داده شد، ترکیبی از گیاه پنج انگشت با سایر گیاهان دارویی بود. بنابراین، بررسی اثر گیاه پنج انگشت به تنهایی دشوار است.

4. ممکن است باروری را بهبود ببخشد

گیاه پنج انگشت ممکن است به علت اثر احتمالی سطح پرولاکتین آن، باروری زنان را بهبود ببخشد. این می تواند برای زنانی با مشکلات تخمک گذاری و یا نیمه دوم قاعدگی کوتاه مدت موثر باشد. این اختلال به میزان غیر طبیعی بالای پرولاکتین مرتبط است و برای زنان باردار دشوار است. در یک مطالعه، به 40 زن با میزان بالای پرولاکتین، حدود 40 میلی گرم گیاه یا داروی پنج انگشت داده شد. گیاه پنج انگشت به اندازه داروها در پایین آوردن سطح پرولاکتین موثر است. در یک مطالعه دیگر به 52 زن با مشکل تخم گذاری، 20 میلی گرم گیاه پنج انگشت به منظور کاهش سطح پرولاکتین و طولانی شدن فازهای قاعدگی داده شد؛ با این وجود، در زنانی که از دارو استفاده کرده بودند، هیچ بهبودی حاصل نشد.

با این حال، در یک مطالعه دیگر به 92 زن که بعد از 6 تا 36 ماه تلاش برای بارداری، ناموفق بوده اند، یک مکمل حاوی گیاه پنج انگشت داده شد. پس از سه ماه، زنانی که گیاه پنج انگشت مصرف کرده بودند، یک بهبود تعادل هورمونی را تجربه کردند. و 26 درصد از آنان باردار شدند. در مقایسه با آن، تنها 10 درصد از اشخاصی که پلاسیبو استفاده کردند، باردار شدند. به خاطر داشته باشید که این مکمل از مواد دیگری نیز تشکیل شده است، و مخلوط آن، بررسی اثرات گیاه پنج انگشت به تنهایی را مشکل می کند. قاعدگی نامنظم نیز می تواند برنامه ریزی بارداری زنان را متوقف نماید. سه مطالعه دیگر گزارش می دهند که گیاه پنج انگشت از پلاسیبو برای بهبود چرخه قاعدگی زنان و تنظیم کردن آن مؤثر تر است. 

5. مانع از نیش حشرات می شود

گیاه پنج انگشت ممکن است شما را از نیش انواع مختلفی از حشرات در امان نگه دارد. در یک مطالعه، عصاره ای ساخته شده از دانه های پنج انگشت، به دفع پشه ها، مگس ها، کنه، و کک ها در حدود شش ساعت کمک کرده است. مطالعه ای دیگر نشان داد که اسپری حاوی گیاه پنج انگشت و سایر عصاره های گیاهی از شما در برابر شپش سر برای حداقل هفت ساعت محافظت می کند. تحقیقات بیشتر نشان داد که گیاه پنج انگشت ممکن است شپش سر را کشته و مانع از رشد و تولید مثل آن شود.

6. ممکن است با برخی از سرطان ها مبارزه کند

ترکیبات موجود در گیاه پنج انگشت، ممکن است با نوع خاصی از سرطان مبارزه کند. مطالعات آزمایشگاهی نشان می دهد که عصاره گیاه پنج انگشت می تواند به از بین بردن سرطان روده بزرگ، سرطان معده، سرطان رحم، سرطان تخمدان، سرطان سینه و سرطان دهانه رحم و سرطان ریه کمک کند. محققان بر این باورند که محتوای آنتی اکسیدانی گیاه می تواند نقش مهمی در این زمینه ایفا کند. با این وجود، قبل از هر گونه نتیجه گیری قطعی، مطالعات انسانی در زمینه خواص ضد سرطانی گیاه پنج انگشت باید صورت بگیرد.

سایر فواید بالقوه

گیاه پنج انگشت همچنین ممکن است فواید دیگری نیز داشته باشد که شامل موارد زیر است:

7. کاهش سردرد

در یک مطالعه، زنان مبتلا به میگرن به مدت سه ماه روزانه از گیاه پنج انگشت استفاده کردند، که میزان سردردهایی که آنها در طول دوره قاعدگی تجربه می کردند به میزان 66 درصد کاهش داشته است.

8. اثرات ضد باکتری و ضد قارچی

مطالعات آزمایشگاهی نشان می دهد که اسانس های ساخته شده از گیاه پنج انگشت ممکن است با قارچ ها و باکتری های مضر مانند باکتری های استافیلوکوک و سالمونلا مبارزه کنند.

9. کاهش التهاب

لوله های آزمایشگاهی و مطالعات حیوانی نشان می دهد که ترکیبات گیاه پنج انگشت ممکن است دارای خواص ضد التهابی باشد. با این وجود، اثرات آنها قوی تر از آسپرین نیست.

10. پیشگیری از خالی شدن دندان

مطالعات آزمایشگاهی نشان می دهند که روغن برگ گیاه پنج انگشت ممکن است با باکتری استرپتوکوک موتانس که اصلی ترین باکتری برای پوکی دندان است، مبارزه کند.

11. ترمیم استخوان

در یک مطالعه، زنان مبتلا به شکستگی استخوان با ترکیبی از گیاه پنج انگشت و منیزیم، نشانگرهای بهبود استخوان بهتری را در مقایسه با پلاسیبو نشان داده اند.

12. پیشگیری از سکته مغزی و صرع

مطالعات مربوط به حیوانات نشان می دهد که گیاه پنج انگشت ممکن است احتمال ابتلا به سکته مغزی و تشنج های صرعی را کاهش می دهد. گفته می شود که تحقیقات حمایت کننده از این زمینه محدود است. قبل از نتیجه گیری دقیق، مطالعات بیشتری باید صورت بگیرد.

باورهای شایع

گیاه پنج انگشت به طور سنتی برای درمان انواع مختلف بیماری ها مورد استفاده قرار گرفته است. با این حال، بسیاری از کاربردهای آن در حال حاضر با شواهد علمی تأیید نمی شوند. مشهورترین کاربردهای تایید نشده آن عبارتند از:

1. شیردهی

اگرچه یک مطالعه قدیمی فرض می کند که گیاه پنج انگشت ممکن است شیر را در زنان شیرده افزایش دهد، اما شواهد کلی قوی نیستند، در واقع، تحقیقات جدید نشان می دهد که گیاه پنج انگشت ممکن است در هنگام شیردهی استفاده شود.

2. کاهش درد

اگرچه برخی از تحقیقات از خواص بی حسی درد گیاه پنج انگشت برای موش ها صحبت می کنند، اما هیچ مطالعه انسانی در این زمینه صورت نگرفته است.

3. درمان آندومتریوز

گیاه پنج انگشت ممکن است اختلالات هورمونی را نرمال کند، که به لحاظ نظری، علائم اندومتریوز که یک بیماری زنانه است را کاهش می دهد. با این حال، هیچ مطالعه این را تایید نمی کند.

4. پیشگیری از طاسی

گاهی اوقات اثرات متعادل کننده هورمون گیاه پنج انگشت باعث افزایش رشد مو در مردان می شود. با این وجود، هیچ تحقیقی آن را تایید نمی کند.

5. درمان آکنه

سه مطالعه معتقدند که گیاه پنج انگشت ممکن است آکنه را سریعتر از درمان های معمولی مداوا کند. با این حال، از این مطالعات چندین دهه گذشته است و در تحقیقات جدیدتر این مساله اثبات نشده است.

اثرات جانبی و عوارض بالقوه پنج انگشت

• گیاه پنج انگشت به طور معمول ایمن در نظر گرفته می شود. محققان گزارش دادند که مصرف 30-40 میلی گرم عصاره میوه خشک، 3-6 گرم گیاه خشک شده یا 1 گرم میوه خشک شده آن در روز بی خطر به نظر می رسد.
• عوارض جانبی جزئی گزارش شده اند و شامل تهوع، ناراحتی معده، خارش خفیف پوست، افزایش آکنه، سردرد و افزایش شدید قاعدگی هستند.
• با این وجود، زنان باردار و شیرده باید از مصرف گیاه پنج انگشت اجتناب نمایند؛ زیرا خطرات آن بر روی کودک آنها هنوز بررسی نشده است.
• محققان همچنین معتقدند که گیاه پنج انگشت ممکن است با داروهای ضدویروسی، قرص های پیشگیری از بارداری و درمان جایگزینی هورمون ارتباط برقرار کند. بنابراین، ممکن است بخواهید قبل از مصرف این گیاه با پزشک خود صحبت کنید.

نتیجه

گیاه پنج انگشت (پاکدامنی)، ممکن است باروری را بهبود بخشیده و علائم سندرم پیش از قاعدگی و یائسگی را کاهش دهد. همچنین ممکن است برخی از حشرات را دفع کرده و برخی از انواع سرطان را نابود کند. اکثر کاربردهای دیگر در حال حاضر توسط علم تایید نمی شوند. این گیاه ممکن است باعث ناراحتی معده و سایر عوارض جانبی شدید شود؛ اما برای اکثر افراد بی خطر در نظر گرفته شده است. اگر می خواهید گیاه پنج انگشت را امتحان کنید، بهتر است در مورد استفاده از آن با پزشک خود صحبت کنید، مخصوصا اگر در دوران بارداری یا شیردهی هستید و یا از داروهای تجویزی خاصی استفاده می کنید.

منبع: healthline